Redactie Metro Binnenland Vandaag, 12:59

Leestijd: 4 minuten

Nederland ‘niet weerbaar tegen oorlog’, wordt er meer verwacht van de burger? ‘Niet alleen rechten, ook plichten’

Is Nederland weerbaar tegen een oorlog, ramp of crisis? De vrees is van niet. In Zweden en Finland begrijpen ze dat kennelijk beter. Maar met de dreiging in de wereld ziet het ernaar uit dat er ook van de Nederlandse burger meer verwacht kan worden in de toekomst.

De afgelopen tijd is het vaker naar boven komen drijven. Geluiden over te weinig materiaal voor het Nederlandse leger, dienstplicht, vrees voor oorlog en allerlei mondiale conflicten.

Weerbaarheid bij oorlog of dreiging

Nederland investeert 17 miljard in defensie, klonk op Prinsjesdag. Vanaf 2027 moet dat 24 miljard zijn. Dat staat in lijn met de NAVO-norm, waarvoor ieder NAVO-lid 2 procent van hun bruto binnenlands product moet uitgeven aan defensie. Donald Trump wees meerdere lidstaten er eerder op dat zij zich niet aan die norm hielden.

Regeringsleiders en militaire gezichten aan talkshowtafels waarschuwen voor Poetin en de Russische dreiging. En daarom klinken er ook meer geluiden over burgerlijke weerbaarheid. Eerder moedigde ook minister van Justitie en Veiligheid, David van Weel (VVD) Nederlandse burgers aan om weerbaarder te worden.

Nederland niet weerbaar genoeg

Oorlog kun je voeren met militairen, tanks of vliegtuigen. Maar tegenwoordig zijn er ook nieuwere manieren van oorlogvoering. Cyberaanvallen, het platleggen van systemen en aanvallen van burgerdoelen. En kennelijk is Nederland op meerdere vlakken een eenvoudig doelwit, schrijft De Correspondent.

Volgens de NAVO zijn er zeven basisvereisten voor weerbaarheid. Functioneren van overheidsdiensten; de energievoorziening; voedsel- en watervoorziening; de omgang met de verplaatsing van grote groepen mensen (denk aan NAVO-troepen en vluchtelingen); het vermogen om een groot aantal gewonden te kunnen opvangen in ziekenhuizen – inclusief genoeg medicijnen; en blijvend functionerende communicatie- en transportsystemen. 

Finland en Zweden geven goede voorbeeld

Finland en Zweden zijn twee landen die wél als weerbaar bestempeld worden. Zo organiseert de Finse krijgsmacht nationale verdedigingscursussen voor de hele samenleving. Finland heeft de dienstplicht – alleen voor mannen – nooit afgeschaft en kan tot 900.000 reservisten oproepen. Ook heeft Finland meer dan 50.000 schuilkelders (Nederland heeft sinds de jaren 80 geen openbare schuilkelders meer) en grote strategische voorraden (denk aan geneesmiddelen en stralingsmeters). Alles om klaar te zijn voor een confrontatie – mocht die ooit komen, schrijft De Correspondent-journalist en politicoloog Fernande van Tets.

En ook in Zweden is het net zo goed geregeld volgens Tets. In 2018 kreeg elk Zweeds huishouden een folder op de mat ter voorbereiding op een mogelijke oorlog of crisis. Zo werd de bevolking aangemoedigd een kijkje te nemen in de dichtstbijzijnde schuilkelder en werd hen uitgelegd hoeveel water (3 liter per dag), eten (in blik, met veel calorieën en makkelijk te bereiden) en brandstof je in huis dient te halen. Daarnaast ontfermt een specifieke minister van Civiele Verdediging zich over het uitbreiden van de dienstplicht (naar bijvoorbeeld de reddingsdiensten), het vergroten van de productie- en leveringszekerheid en het versterken van de negentien vrijwillige defensieorganisaties (zoals de schietclubs en het Zweedse Rode Kruis)

In Zweden is meer dan 80 procent bereid te vechten, in Finland 75 procent. In Nederland minder dan de helft.

Burgerplicht

CDA-Kamerlid Derk Boswijk pleit voor zo’n zelfde aanpak als in Finland of Zweden. Boswijk is voor een herinvoering van de (maatschappelijke) dienstplicht en een moderne Bescherming Bevolking, een vrijwillige burgerhulpverleningsorganisatie die te hulp kan schieten bij calamiteiten. Volgens Boswijk hebben we niet alleen rechten in dit land, maar ook plichten. „En ja, daar kan soms een verplichting bij komen vanuit de samenleving, omdat je zoveel krijgt dat er ook weleens van wat van je gevraagd mag worden.”

Zoals minister Van Weel eerder uitsprak, verwacht de overheid in Nederland dat een Nederlandse burger zich voorbereidt op de eerste 48 uur na een ramp. In een noodpakket zit genoeg water, eten in blik, kaarsen, een zakradio op batterijen, een kopie van je ID en contant geld.

NCTV kaart ook burgerplicht aan

De filosofie van CDA’er Boswijk lijkt overigens terug te komen in de Trendanalyse Nationale Veiligheid van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV). „Het creëren van weerbaarheid kan ‘pijn’ doen. Er zullen keuzes moeten worden gemaakt die niet altijd op brede maatschappelijke steun kunnen rekenen”, aldus het rapport. 

En dat kan betekenen dat burgers in de toekomst offers moeten brengen om de collectieve weerbaarheid te versterken. „Al met al is het versterken van de generieke weerbaarheid nadrukkelijk een opgave van de maatschappij als geheel, met niet alleen een nadruk op de uiteindelijke baten, maar soms ook de lasten”, staat in het rapport.

Jeroen Pauw vuurt op dienstplicht-plan ChristenUnie-leider: ‘U ziet uw kinderen straks op het slagveld staan?’

Gasrekening rond 2030 honderden euro’s hoger? ‘Red je niet met korter douchen’

Bezuinigingen op ov in grote steden moeten niet doorgaan, vindt bijna volledige oppositie

Reacties