Erik Jonk Binnenland 18 jun 2024, 06:01

Leestijd: 7 minuten

Geschiedenis van de gratis krant: opeens lag ie daar op 21 juni 1999, de papieren Metro

Metro bestaat 25 jaar en dat vieren we met deze pagina voor je nieuwsneus met een geschiedenislesje ‘gratis kranten in Nederland’. En meteen ook maar met een quiz-vraag: hoeveel gratis kranten hebben er in Nederland bestaan en wat waren de titels?

Grote kans dat je op het eerste deel van die quiz-vraag ‘drie’ als antwoord geeft, maar daarover later meer.

In het kader van Metro‘s verjaardagsweek geven we overigens ook prijzen weg, het overzicht vind je hier.

Metro lag opeens op de stations, maar niet alleen

Beste lezer, we gaan als het om Metro gaat terug naar de vorige eeuw. Dat heb je als het 2024 is en je 25 jaar bent. We gaan dus terug naar juni 1999, een maand waarin de heren van The Rolling Stones in een park in Groningen optraden (kaartjes 90 gulden) en Joegoslavië en de NAVO een vredesverdrag tekenden. En waarin op maandag 21 juni alle stations in Nederland plotseling groene bakken hadden staan, met daarin een krant. Een krant, Metro, die je zomaar gratis mocht pakken. Dat bereikte Teletekst-pagina 101 natuurlijk, hét medium van die tijd waar de meeste mensen even snel het nieuws van de dag vanaf haalden.

Er waren op deze halfbewolkte dag van 12 graden Celsius, net echt zomers dus, niet alleen Metro-bakken en -bezorgers, er waren er nog meer. Het uitgeven van Metro in Nederland was in het diepste geheim voorbereid, maar net als in de huidige tijd bleef blijkbaar niets écht geheim. Telegraaf Media Groep had er hoogte van gekregen dat ‘die Zweden van Metro‘ ook in ons land zouden beginnen. En zo kwam ook Sp!ts op de markt, met alle drukke gevolgen op de stations van dien. Later zouden dit onze collega’s worden, maar op die gratis kranten-dag 21 juni 1999 was het de onvervalste concurrent. Het was een slimme zet van het Telegraaf-concern bij station Sloterdijk, we kunnen niets anders zeggen.

Metro wereldwijd in vijftien talen

Over ‘die Zweden van Metro‘: Metro was lange tijd onafhankelijk en was dus Zweeds. Een slimme Scandinaviër bedacht halverwege de jaren negentig om vanuit Stockholm gratis stadskranten uit te geven. Het tamelijk briljante idee was dat mensen in het openbaar vervoer zo iets te doen hadden, smartphones om te scrollen waren er tenslotte nog niet. De Nederlandse versie was de eerste ‘landelijke gratis krant’.

Metro verhuisde later naar Londen en huist tegenwoordig in Mexico. In Midden- en Zuid-Amerika floreert de markt van gratis kranten nog altijd. In hoogtijdagen verscheen Metro in ongeveer zestig edities, 22 landen en vijftien talen. In Nederland werden 300.000 tot 400.000 kranten per dag op een gegeven moment heel gewoon, wat qua distributie een spreekwoordelijke klus van hier tot Tokio betekende.

Terug naar de 21ste juni 1999. Collega-pers dook op het verschijnen van de gratis kranten en, het lijkt 2024 wel, ‘men mocht zeggen wat men er van vond’. Volkskrant-hoofdredacteur Pieter Broertjes, later burgemeester van Hilversum, mocht zijn zegje over Metro doen en had nog wat azijn over. Broertjes vond het maar niks. „Het is niet duidelijk wat belangrijk is en wat niet.” NRC-hoofdredacteur Folkert Jensma was veel aardiger: „Er gebeurt iets opwindends in de krantenwereld.”

Metro en niet dé Metro

Toegegeven, die nieuw verschenen Metro draaide in het begin veel op berichten van persbureau ANP. Later werd de redactie veel volwaardiger en reisden verslaggevers ook stad en land door en de wereld over voor eigen verhalen. Metro schrijf en zeg je zonder ‘de’ overigens. Diezelfde redactie had daarover altijd hetzelfde riedeltje: ‘Metro ligt op het station en de metro rijdt op rails’.

Acht jaar lang vochten Metro en Sp!ts het op de stations uit om de hand van de reiziger (en verschenen ook in winkels in steden, bij McDonald’s, in ziekenhuizen, parkeergarages en op universiteiten/hogescholen). Metro was er korte tijd ook op zaterdag. De tweestrijd was er tot het jaar 2007, toen de gratis kranten-wereld even op z’n kop stond. In januari waren er opeens drie, want ‘de gratis kwaliteitskrant’ De Pers – van suikeroom en investeerder Marcel Boekhoorn – zag het levenslicht.

Nieuw was dat De Pers op sommige plekken ook huis-aan-huis werd verspreid. ‘Gratis, maar niet goedkoop’, was de aardig bedachte slogan. Later werd dat het minder aansprekende ‘Werkt bevrijdend’. Hoewel deze derde krant zacht uitgedrukt nooit een groot commercieel succes was, bleef hij nog tot 2012 in ons medialandschap. Een online doorstart, zoals ook Metro die veel later zou maken, werd omgeven met veel bombarie, maar eindigde al snel vooral in stilte.

De vierde gratis krant

We zijn terug bij de quiz. Veel mensen zullen bij de quiz-vraag uit het intro van dit artikel best snel ‘drie: Metro, Sp!ts en De Pers‘ kunnen roepen. Het waren er echter vier. Een paar maanden na het genoemde verschijnen van De Pers, was ook DAG als vierde gratis krant op de stations (en bij Albert Heijn) te krijgen. Niet minder dan 325.000 kranten werden er even het land in gestuurd, later zelfs 400.000 en ook op zaterdag.

DAG werkte samen met De Volkskrant en was z’n tijd misschien wel iets te ver vooruit. Internet werd namelijk al belangrijk geacht en dus werd een website gericht op de mobiele telefoon gebouwd. Goed idee zou je zeggen, waarom zou je het succes van Nu.nl – dat ook stamt uit 1999 – niet volgen? Op de een of andere manier werd het in Nederland toch niet opgepikt. Blijkbaar was gratis kranten-land verzadigd. De papieren DAG was er slechts ruim een jaar en weer een jaar later was ook de website ter ziele.

Metro was ondertussen 10 jaar jong en ging, samen met Sp!ts, gestaag voort. De voorpagina van die verjaardag van vijftien jaar geleden werd gevierd met kinderen die dezelfde leeftijd hadden bereikt.

Metro en Sp!ts werden collega’s

Eerlijk gezegd is daarmee het meest interessante gedeelte van gratis kranten in Nederland verteld. Voor de redacties zelf stond er nog wel iets belangrijks en misschien wel onverwachts op het spel. Telegraaf Media Groep – tegenwoordig heten we na een Belgische overname Mediahuis – kocht Metro namelijk. Zo had ons land in de zomer van 2012 nog twee gratis kranten over en die werden door collega’s onder hetzelfde dak gemaakt.

Sterker, na een reorganisatie maakten zelfs dezelfde journalisten deze twee titels. Ook online overigens, want dat werd steeds meer als speerpunt gezien. Na twee jaar kwam daar in een printwereld die commercieel steeds moeilijker werd een einde aan. Sp!ts verdween in het najaar van 2014 en zo bleef die krant die voor ons land als eerste was bedacht, Metro dus, als laatste over.

Corona gooide roet in het kranten-eten

Zo’n 5,5 jaar lang hadden openbaar vervoer-lezers niets meer te kiezen. En na 20 maart 2020 al helemaal niet meer. Het coronavirus was in ons leven gekomen. Op die 20ste maart werd de allerlaatste Metro naar de vertrouwde bakken op de stations gebracht. Wie ons werk die dag las? Bijna niemand. De stations waren tenslotte leger dan leeg. Het deed onze bazen van Mediahuis besluiten dat kranten drukken in zo’n gekke en stille tijd eigenlijk maar onzin was. Terecht natuurlijk.

Ook wij zaten allemaal thuis te werken en maakten zelfs complete kranten, wat dan wel weer bijzonder was, zonder elkaar ook maar een seconde fysiek te zien. Een maand later viel na alles (drukkosten!) op een rijtje te hebben gezet, het volgende besluit al: de papieren Metro zou niet meer verschijnen. Vol goede moed en met veel energie, die er tot op de dag van vandaag is, begonnen we aan ons online Metronieuws.nl-avontuur.

Soms mailen mensen ons nog met de vraag of hun artikel of interview ‘ook in de krant komt’. We sturen daarover altijd en nog steeds een vriendelijk antwoord. Zijn we daar weemoedig over, als we terugdenken aan de tijd van papier? Nee, al lang niet meer. We denken er wel met heel veel plezier aan terug. Maar zeg nou zelf, de tijd gaan hard. Jongeren van tussen de 16 en 20 hebben waarschijnlijk nooit een papieren Metro in hun handen gehad. Zo snel kan het gaan.

Wijsheden van 25-jarigen: Esmée heeft het Ehlers-Danlos Syndroom en ligt 22 uur per dag op bed

Wijsheden van 25-jarigen: volgens artsen moest Sarah leven met chronische pijn in de ziektewet, maar dat weigerde ze

Reacties