Julia Osendarp Binnenland 20 sep 2023, 08:03

Leestijd: 4 minuten

Meer ruimte voor emoties in het onderwijs: ‘Werkgevers zoeken ook intuïtieve werknemers’

Kwetsbaarheid, praten over emoties of handelen vanuit een onderbuikgevoel? In het onderwijs of op de werkvloer is daar niet altijd zozeer ruimte voor. En volgens docentenonderzoeker Pamela den Heijer (43) kan dat best anders. „We moeten hbo-studenten niet alleen leren denken, maar ook leren voelen.”

Den Heijer werkt als docent op de Hogeschool van Rotterdam en dook voor haar proefschrift in een  onderwerp waar nog niet iedereen in de maatschappij zich comfortabel bij voelt. Ze pleit voor affectieve leerervaringen in het onderwijs, waarbij ook het gevoel van studenten aan bod komt.

Jouw proefschrift gaat over gevoel binnen hbo-opleidingen. Waarom is dit volgens jou zo belangrijk? 

„Als studenten goed op de hoogte zijn van hun eigen waarden, functioneren ze beter in de praktijk. Om naar die waarden te leven, moet je denken, voelen en handelen. Dat denken en handelen leren we studenten, maar dat voelen ontbreekt nog vaak.

Ik deed zelf een bachelor-opleiding en vier masters, waardoor ik technisch-instrumenteel heel bekwaam ben. Maar dat gevoel en mijn eigen waarden, bleek een ingewikkelder onderdeel. Daardoor liep ik vast in mijn werk, vond ik bijvoorbeeld interactie met mijn werkgever lastig en kon ik moeilijker aangeven wat ik wilde. Als we dat soort vaardigheden op school leren, kunnen we dat op de werkvloer beter uitvoeren. Daarnaast geloof ik dat het burn-out’s voorkomt.”

Wist je dat bijna één op de drie werkende jonge vrouwen met een burn-out kampt?

Van praten of handelen uit gevoel krijgen sommigen toch een beetje de kriebels. Waarom is dat, denk jij?

„Mensen kunnen onmacht ervaren als het om gevoel gaat. En als jij een expert, baas of docent bent, dan wil je je niet onmachtig voelen. Daarnaast zijn we gewend om persoonlijk en professioneel van elkaar te scheiden. Ook als ik docenten leer over het gevoelsaspect bij het lesgeven, schiet zeker de helft van zo’n groep in de weerstand. De andere helft wil wel, maar voelt eveneens weerstand door de rest van de groep. Toch is die persoonlijke laag in de mens belangrijk. Dat we leren even dat ego opzij te zetten. Maar er moet wel iemand voorgaan. We zijn dat niet gewend en vrezen voor onmacht, status, angst of schaamte.”

Maar zit een manager op de prestigieuze Zuidas te wachten op een hbo’er die zijn gevoelens uit?

„Als studenten leren om hun waarden te verbinden aan hun gevoel, kan zo’n student zich ook afvragen: ‘Wil ik hier wel werken?’ Zo’n bedrijf heeft wellicht aanzien en eergevoel, maar zit je daar wel op je plek? Ook dat kun je tijdens een opleiding leren. Mocht je als hbo’er toch daar belanden, kun je nog steeds het gevoelsaspect toepassen. Bijvoorbeeld door op te noemen wat je op kleine momenten ervaart. Door te voelen hoe de situatie is, kun je ook zaken bespreekbaar maken.

Overigens zijn er signalen vanuit werkgevers dat ze meer behoefte hebben aan werknemers met een andere, gevoelsmatige aanpak. Werknemers die afwijken van protocollen, regels en standaarden en op basis van intuïtie actie ondernemen. Dat is iets dat het Ministerie van Onderwijs ook wil overdragen op studenten.”

Jij benoemt voornamelijk hbo-studenten, maar geldt dit niet ook voor het mbo en wo?

„Naar mijn idee is deze denkwijze makkelijk te integreren binnen het hbo en mbo. Vakmanschap of praktisch denken, komt veelal uit institutie. Mbo’ers en hbo’ers hebben die praktische wijsheid voor vraagstukken. Juist studenten die niet per se uitblinken in het theoretische, cognitieve, oftewel ‘het denken’, blinken meer uit in het gevoelsaspect. Docenten verstaan die studenten niet altijd. Maar juist als mbo’ers en hbo’ers hun gevoelslaag gebruiken, wordt hun praktische wijsheid gevoed en kunnen ze nog veel meer complexe praktische vraagstukken oplossen.

Wat betreft wo-studenten heb ik het gevoel dat dat wel goed komt. Ik geloof dat ook zij baat hebben bij het leren over gevoel. Dat zie je bijvoorbeeld al in de geneeskunde, waarbij een huisarts op zijn of haar onderbuikgevoel vertrouwt. Maar ik zie nu eerst graag de focus op het hbo en mbo.”

En hoe doen we dat? Gevoel integreren in het onderwijssysteem? 

„Het begint bij de docenten. Als zij hun eigen gevoel serieus gaan nemen en gaan delen, gaat de student daarin mee. En dat betekent dat er wordt gesproken over gevoel en dat kwetsbaarheid er mag zijn. Dit betekent overigens niet dat een docent in het wilde weg de hele tijd zijn of haar gevoelens deelt. Het moet bijdragen aan het leerproces van de student. Wat vindt een student van bepaalde materie? Wat ervaren ze bij een klassikale discussie of wat doet de lesstof met hen?

Daarnaast geloof ik niet dat het goed is om dit docenten op te leggen. Een docent moet het vanuit innerlijk motivatie doen. Het is belangrijk dat er een cultuuromslag komt. Waardoor we bij het koffiezetapparaat of in de docentenkamer gewoon over gevoel durven te praten.”

Te veel bullshitbanen? ‘Jongeren vinden betekenis wel degelijk belangrijk’

Reacties