Nikki Veerbeek Binnenland 10 jul 2023, 15:12

Leestijd: 4 minuten

Dit waren de hoogte- en dieptepunten van 13 jaar Rutte

De kogel is door de kerk: Mark Rutte neemt afscheid van de Haagse politiek. Dit markeert het einde van een lang tijdperk. De VVD’er zat bijna dertien jaar in het torentje en was daarmee de langstzittende premier ooit. Dit waren de hoogte- en dieptepunten.

Zijn periode als minister-president was tumultueus, maar de demissionaire premier laat onverminderd een gat achter als hij straks van het politieke toneel verdwijnt. De VVD heeft niet direct een opvolger klaar staan, en bijna dertien jaar lang was Rutte hét gezicht van politiek Den Haag.

Rutte en zijn pragmatisme

Rutte wordt bij uitstek gezien als een pragmatisch politicus. Hij begon na jaren in de oppositie als premier van een kabinet waar „rechts Nederland zijn vingers bij kan aflikken”, zoals hij dat zelf omschreef. Maar hij liet zich zien als uiterst flexibel politicus die van links tot rechts en van zeer conservatief tot zeer progressief kon regeren. Om dat pragmatisme werd de VVD’er geprezen, maar hij kreeg er ook veel kritiek op, zeker in zijn latere jaren als premier.

Werk in Europa

Hoewel in Den Haag de aversie tegen de VVD-leider de afgelopen tijd groeide, toonde Rutte zich op het Europese toneel steeds meer meer een belangrijke speler en een staatsman. In Europa kon Rutte vaak verschillen overbruggen, hoewel hij soms ook de hakken in het zand zette tegenover andere EU-leiders. Vooral als het ging om financiële ordentelijkheid.

Lof om werk in MH17-dossier

De aanslag op de vlucht MH17, waarbij 193 mensen om het leven kwamen, noemt Rutte doorgaans als meest indrukwekkende moment uit zijn tijd als premier. Ook vandaag noemde hij de ramp het meest ingrijpende moment uit zijn premierschap.

D66-fractievoorzitter Jan Paternotte roemde Rutte vandaag specifiek om het werk dat Rutte heeft verricht na de aanslag. Ook Piet Ploeg, voorzitter van de Stichting Vliegramp MH17, prees de VVD-leider om zijn inzet in het MH17-dossier. „We konden ons als nabestaanden geen grotere supporter voorstellen dan Rutte. Van het allereerste begin tot de dag van vandaag grepen we bij hem nooit mis.”

Maatregelen die Rutte nam

Nadat zijn eerste kabinet, met gedoogsteun van de PVV, was gevallen over bezuinigingsmaatregelen, hield zijn tweede kabinet (met de PvdA) de hand op de knip om de financiële crisis uit te komen. Zijn laatste twee kabinetten stonden niet alleen in het teken van de stikstofcrisis en de protesten die daarmee gepaard gingen, maar ook van de corona-pandemie.

In die crisis kondigde zijn kabinet verregaande maatregelen aan, en sprak Rutte het volk maar liefst twee keer toe vanuit het Torentje. Rutte kreeg forse kritiek vanwege de kabinetsaanpak van de coronacrisis, zowel in de Tweede Kamer als daarbuiten. Een op de vijf Nederlanders twijfelde over de intentie en informatie van de overheid bij de bestrijding van het corona-virus. De Tweede Kamer legde het kabinet vorige maand nog het vuur aan de schenen over de mondkapjesplicht, scholensluiting en de avondklok.

De kabinetten van Rutte kregen ook belangrijke dingen voor elkaar. Het pensioenstelsel wordt hervormd, en de Kamer nam vorige week nog een ongekend klimaatpakket aan. Het historische besluit om de gaskraan in Groningen dicht te draaien werd door zijn derde kabinet genomen. De laatste anderhalf jaar van Ruttes premierschap werden vooral getekend door de oorlog in Oekraïne. Nederland liep voorop in de strijd voor steun aan het Oekraïense leger en regering.

Schandalen

Zeker in de beginjaren leken allerlei problemen van de goedlachse VVD-leider af te glijden. Hij kreeg zelfs de bijnaam Teflon-Mark vanwege zijn vermogen om schandalen te overleven. De fractie van 50PLUS had gekscherend een koekenpan met anti-aanbaklaag in de kamer hangen.

Want relletjes, die waren er. Zo was er de bonnetjesaffaire en ophef over het afschaffen van de dividendbelasting. Langzaam begonnen toch steeds meer zaken aan Rutte te kleven. Zijn derde kabinet viel over het toeslagenschandaal, maar de VVD ging na een chaotische formatie van een jaar weer met dezelfde partijen door. Ruttes eigen rol in het Groningse gasdossier werd ook specifiek genoemd in het parlementaire enquêterapport naar de gaswinning. Hij zou te weinig hebben gedaan voor de Groningers.

Dan was er nog de beruchte kwestie ‘functie elders’. Na de verkiezingen in 2021 bleek bij de verkenning voorafgaand aan het formatieproces dat Rutte over toenmalig CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt had gesproken, terwijl de premier had gezegd dat dit niet het geval was. Het gevoel in de Kamer ontstond alsof Rutte wilde dat Omtzigt, als uiterst kritisch parlementariër, werd weggepromoveerd. De toenmalige premier sprak de inmiddels legendarische woorden „ik heb daar geen actieve herinnering aan”, een uitdrukking die het zelfs tot de Dikke van Dale schopte.

Hij kreeg een bijna Kamerbrede motie van afkeuring en de hele oppositie zegde het vertrouwen op in Rutte. Nog nooit bungelde de premier zo nadrukkelijk als in dat beroemde 1 april-debat. Maar ook de afgelopen dagen kwam zijn positie steeds meer onder druk te staan. Coalitiepartijen wezen de afgelopen dagen ook heel specifiek naar zijn rol in de jongste kabinetscrisis. De oppositie liet gisteren weten van plan te zijn om een motie van wantrouwen tegen Rutte in te dienen, maar die is na zijn aankondiging van tafel.

Boodschappen blijven duur, maar niet álle producten stijgen in prijs