Raymon Mens Binnenland 19 mei 2023, 22:24

Leestijd: 2 minuten

Graaiflatie: ’Big business heeft ons bij de ballen’

Je boodschappen worden steeds duurder. Het is een ongemakkelijke waarheid die emeritus hoogleraar economie en bedrijfskunde Hans Schenk, van de Universiteit Utrecht, bevestigt. In een gesprek met De Telegraaf is hij duidelijk. „Grote bedrijven grijpen alles aan om hun prijzen te verhogen.”

Volgens een onderzoek van Rabobank hebben grote bedrijven in Nederland hun prijzen met 20 procent meer verhoogd dan hun kosten zouden rechtvaardigen. Deze woekerprijzen leiden tot hogere winstmarges voor veel bedrijven, maar ook tot ophef en de geboorte van het woord graaiflatie.

Forse kritiek op toezichthouder

Het beeld dat bedrijven concurreren op prijs is volgens Schenk onjuist. Ze houden elkaar nauwlettend in de gaten. Zodra één bedrijf de prijzen verhoogt, volgen de anderen. Een duidelijk voorbeeld hiervan is zorgverzekeraar DSW, die doorgaans als eerste de nieuwe zorgpremie aankondigt, waarna andere zorgverzekeraars volgen. Schenk benadrukt dat grote concerns als Unilever, Proctor & Gamble en Nestlé elkaar ook nauwlettend in de gaten houden. Ze hebben allemaal winstmarges beloofd aan hun aandeelhouders en benutten elke gelegenheid om collectief de prijzen te verhogen.

De Autoriteit Consument & Markt (ACM) heeft volgens Schenk onvoldoende middelen om op te treden tegen graaiflatie. De toezichthouder kijkt alleen naar overnames en expliciete prijsafspraken, maar in veel sectoren gaan de prijzen niet door kartelvorming of machtsmisbruik omhoog, maar door een gebrek aan prijsconcurrentie. „De glijdende schaal die leidt tot voortdurende prijsstijgingen in vele sectoren, staat niet genoeg op de radar.”

Volgens de emeritus hoogleraar is de waakhond blind voor het algemene belang. „Dat is veel breder dan alleen de prijs: aantasting van productiviteit, ongezonde voeding, uitbuiting van arbeiders, enzovoort. Maar als je tegen de ACM zou zeggen: ‘kijk daar ook naar’, dan krijg je als standaard antwoord: ‘daar zijn we niet voor opgericht’. Het is wat mij betreft een compleet achterhaalde opvatting, maar toch wordt die nog altijd aan de meeste van onze universiteiten onderwezen.”

Prijzen worden bijna nooit verlaagd

Schenk beweert dat grote bedrijven de drijvende kracht zijn achter prijsvorming, terwijl kleine bedrijven weinig invloed hebben. Deze constante prijsstijgingen vinden plaats in vrijwel alle sectoren, omdat ook kleinere bedrijven de hogere prijzen bij hun grotere concurrenten moeten betalen.

Volgens Schenk gaan prijzen stilletjes omhoog om de geplande winstmarges te halen en worden ze bijna nooit verlaagd. Het lijkt erop dat de term ‘graaiflatie’ steeds relevanter wordt in het huidige economische landschap.

Op1 neemt graaiflatie onder de loep: ‘De consument betaalt’