Nikki Veerbeek Binnenland 17 apr 2023, 17:30

Leestijd: 3 minuten

Veel zorgen over toename van extreem gedachtegoed: honderdduizenden mensen geloven in ‘kwaadaardige elite’

De AIVD ziet een sterke opkomst van extreem gedachtegoed onder de Nederlandse bevolking en maakt zich zorgen. Opvallend is dat het vooral jongere mensen zijn die radicaliseren.

Dit staat in het jaarverslag over 2022.

‘Het centrale idee vormt een ernstige lange termijndreiging’

De AIVD spreekt van een ontwikkeling van extremisten die zich niet alleen richten tegen de overheid, maar ook meer en meer tegen allerlei organisaties en instituties. „Kenmerkend voor deze groep is de boodschap dat in Nederland een kwaadaardige elite aan de macht is, die ‘de vijand’ is van de Nederlandse bevolking.” De AIVD schat dat waarschijnlijk meer dan honderdduizend personen er in meer of mindere mate in geloven.

De boodschap wordt ook na corona nog altijd verspreid, volgens de AIVD, en het lijkt „momenteel het populairste extremistische narratief in Nederland. Het centrale idee van anti-institutionele extremisten vormt een ernstige lange termijndreiging tegen Nederland.” De inlichtingendienst noemt 2022 een ‘grimmig jaar’, onder andere vanwege het uitbreken van de oorlog in Oekraïne. De oorlog zorgde ervoor dat gas schaars werd in Europa.

„De eerste levensbehoeften werden fors duurder. Daardoor kregen extremistische aanjagers in Nederland na de coronacrisis opnieuw gelegenheid om complottheorieën te verspreiden over een ‘kwaadaardige elite’. Soms grijpen landen als Rusland onrust in het Westen aan om in het geheim tegenstellingen in de samenleving aan te wakkeren.”

Vorig jaar zag de inlichtingendienst al een verdere radicalisering van extreemrechts. De dreiging van rechts-terrorisme in Nederland is in 2022 „niet verminderd. In de loop van het jaar heeft de AIVD een aantal keer een mogelijke rechts-terroristische dreiging voorkomen door die actief te verstoren”.

Vooral dreiging van jonge mensen met extreem gedachtegoed

De groep waar de grootste rechts-terroristische geweldsdreiging vanuit gaat is een „relatief nieuwe generatie”, bestaande uit (jonge) mannen die internationaal online met elkaar contact hebben. In chatgroepen en via kanalen praten ze „terroristisch geweld goed en verheerlijken dat.” Vooral antisemitisme zou centraal staan in het rechts-extremisme van deze tijd.

NOS-redacteur Joost Schellevis onderstreept in podcast De Dag dat het vaak om jonge mensen gaat.  „De meeste mensen zijn jong als ze op deze wijze radicaliseren en de extreemrechtse route afgaan. Het zijn vaak jongeren die op zoek zijn naar een identiteit. Vaak zijn het ook mannen, ook omdat extreemrechts toch wat meer mannen aanspreekt door die nadruk op masculiniteit, kracht en ook fysieke kracht. Jongeren zijn op zoek naar iets om bij te horen en naar vrienden. Als je dat niet kunt vinden in je eigen directe omgeving, dan kan het zijn dat je uiteindelijk in zo’n extremistische groep terechtkomt en daar blijft hangen.”

Schellevis deed voor NOS Stories onderzoek in tientallen (rechts)extremistische online kanalen. Daaruit bleek dat extreemrechtse Telegramkanalen de afgelopen jaren flink zijn gegroeid. Volgens hem komen jonge mensen vaak via grappige plaatjes en memes in die kanalen terecht. „Naar buiten toe doet extreemrechts zich altijd vriendelijk voor dan ze zijn. Niemand zou zichzelf ook extreemrechts noemen, dat is echt een label dat van buitenaf erop wordt geplakt. Ze labelen zichzelf als nationalistisch en patriottisch. Maar als je bijvoorbeeld naar zo’n link gaat die in zo’n bericht staat, dan kom je vrij snel bij extreme berichten terecht.”

NOS-wielercommentator Danny Nelissen op straat gezet na berichten over ‘smerige taal’