Julia Osendarp
Julia Osendarp Binnenland 6 apr 2023, 
Leestijd: 3 minuten

Oud-toezichthouder geheime diensten doet een ‘gevaarlijk’ boekje open: ‘Luisteren hele land af’

Afluisteren toezichthouder geheime diensten
Foto: Unsplash

De Nederlandse geheime diensten, de AIVD en MIVD, krijgen meer bevoegdheden door een nieuwe wet. Oud-toezichthouder Bert Hubert nam na die beslissing ontslag. En inmiddels deelt hij, als een soort Edward Snowden, wat er binnen de geheime dienst bekokstoofd wordt. „Het plan is om het hele land af te luisteren.”

De geheime dienst luistert ons af, bedondert ons en geeft weinig om privacyrechten van onschuldige burgers. Dat is de boodschap die ex-toezichthouder Hubert wil overbrengen. Een nieuwe wet, de Tijdelijke wet cyberoperaties, die hijzelf „enge wetgeving” noemt, maakt het mogelijk om alle Nederlanders af te luisteren. En inmiddels waarschuwde hij ook de Tweede Kamer.

Oud-toezichthouder Bert Hubert trekt aan de bel

Tegen journalistiek platform De Correspondent deelt hij zijn zorgen en eerder deed hij dat ook tegen onderzoeksplatform Follow the Money. Hubert werkte namelijk lange tijd bij de Toetsingscommissie Inzet Bevoegdheden (TIB), het orgaan dat de geheime diensten controleert. Gisteren vertelden hij en een oud-medewerker van de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) over het gevaar van de nieuwe wet aan Tweede Kamerleden.

De wet is bedoeld als wapen tegen cyberaanvallen van landen als China of Rusland. Zo wordt het makkelijker voor de AIVD en MIVD (Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst) om communicatie af te tappen of bijvoorbeeld apparatuur te hacken. Hoewel de geheime diensten al een hoop kunnen, heeft het door de nieuwe wet geen toestemming meer nodig van de TIB-toezichthouder. Oftewel: het toezicht vooraf verdwijnt.

Geheimen diensten niet te vertrouwen

Het kabinet en de geheime diensten pleiten voor toezicht tijdens en ná operaties. Maar dit keer door een nieuwe toezichthouder. De Commissie van Toezicht op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (CTIVD). „Met de tijdelijke wet mogen de diensten vrijwel zonder inhoudelijke opgaaf van redenen iedere kabel afluisteren en geen toezichthouder kan er iets aan doen”, aldus de bezorgde Hubert.

Volgens hem kunnen we de geheime diensten niet vertrouwen. Maar hij kan lang niet alles over zijn tijd bij de TIB openbaren. „Mijn hoofd zit vol met geheimen en als ik iets zeg dat ik niet mag vertellen, ga ik jaren de gevangenis in. En je kunt je wel voorstellen dat de geheime diensten nu erg zitten op te letten of Bert niet per ongeluk staatsgeheimen deelt.”

Nederlanders afluisteren

De oud-toezichthouder benadrukt dat de geheime diensten grondrechten zoals privacy van de ‘gewone’ burger niet zo nauw nemen. Zowel toezichthouder TIB en CTIVD concludeerden eerder veelvuldig dat de geheime diensten de wet overtraden. Overigens speelt de privacykwestie op maatschappelijk niveau. Zo spraken critici zich ook uit over de zogenoemde digitale identiteit met alle persoonsgegevens. Een plan van de Europese Unie waarin Nederland een voorloper blijkt.

Volgens Hubert zijn de geheime diensten niet transparant over hun werkwijze. Waarmee hij verwijst naar AIVD-baas Erik Akerboom die vertelde dat zij bijvoorbeeld niet „hele wijken afluisteren.” Maar dat doet de AIVD dus wel, volgens Hubert. Al geeft de AIVD een andere definitie aan afluisteren, legt hij uit.

AIVD en MIVD willen geen ‘pottenkijkers’

Voorstanders van de nieuwe wet denken dat meer bevoegdheden de werkwijze van de geheime diensten verbetert. De huidige wet kost, mede door goedkeuring van een toezichthouder, te veel tijd en belemmert bijvoorbeeld de bestrijding van een razendsnelle cyberaanval.

Iets waar Hubert het overigens niet mee een is. Zo maken de diensten zeker twee keer per week gebruik van spoedprocedures, leg hij uit. En ligt de vertraging in processen volgens hem vaak bij de geheime diensten zelf. De huidige wet geeft hen volgens Hubert al heel veel bevoegdheden. Maar waarom ze dan meer willen? „Ze willen geen pottenkijkers voordat ze gaan hacken of tappen.” Hoewel de klokkenluider begrijpt dat een AIVD of MIVD ervan overtuigd zijn dat zij het juiste doen, is ook kritisch toezicht nodig. „We schrijven dit soort wetten niet voor mooi weer; we schrijven ze voor als het regent. Voor als er mensen zitten die niet zo oké zijn.”

‘Draai om de oren’ voor ministerie VWS: houdt onterecht corona-documenten achter

Foutje gezien? Mail ons. Wij zijn je dankbaar.

Het beste van Metro in je inbox 🌐

Meld je aan voor onze nieuwsbrief en ontvang tot drie keer per week een selectie van onze mooiste verhalen.