Julia Osendarp Binnenland 21 mrt 2023, 15:01

Leestijd: 4 minuten

Zuidas-kantoren en Belastingdienst hebben vinger in de pap op universiteit

Zuidas-kantoren en De Belastingdienst hebben een behoorlijke vinger in de pap bij opleidingen voor fiscaal recht op de universiteit. De ‘sponsoren’ zouden invloed uitoefenen op lesstof, docenten, proefschriften en een hoop andere zaken. Vooral in de fiscale wetenschap blijkt dit soort bemoeienis veelvuldig aan de orde.

Onderzoeksplatform Follow the Money kreeg inzicht in documenten die de bemoeienis op de universiteit van zes grote Zuidas-kantoren en De Belastingdienst bevestigen. Het gaat om een gemeenschappelijke opleiding die op Tilburg University, de Vrije Universiteit Amsterdam, Universiteit van Maastricht en de Universiteit van Leiden worden aangeboden.

Invloed Zuidas-kantoren en de Belastingdienst

Bij de afstudeerrichting Accent Indirecte Belastingen, wat ook wel het Accent genoemd wordt, blijkt de inmenging van sponsoren groot. De Zuidas-kantoren Baker McKenzie, Deloitte, EY, KPMG Meijburg & Co, Loyens & Loeff en PwC en de Belastingdienst zijn nauw betrokken bij deze studierichting. Zowel financieel, als inhoudelijk.

Het Accent is bedoeld als specialisatie over indirecte belastingen, waar bijvoorbeeld btw, invoerrechten en accijnzen onder vallen. Een specialistisch onderwerp. En wat blijkt? Belastingkantoren hebben behoefte aan die specialisten. En op deze opleiding zijn 17 van de 23 docenten afkomstig uit de bovengenoemde Zuidas-kantoren.

Bemoeienis universitaire opleiding

Follow the Money dook dieper in de bemoeienis van deze bedrijven en de universitaire fiscale opleiding. Hun conclusie: de invloed van sponsoren op onderwijs, kan ver gaan.

Het blijkt nogal een lijst met zaken waar de sponsoren hun neus in steken. Vacatures, onderwijs, tentamens, studieboeken, afstudeer- en promotiebegeleiding en organisatie van borrels. Ook zorgt de universiteit ervoor dat studenten na hun studie bij sponsoren in dienst gaan. Ook worden gegevens van afgestudeerden bijgehouden in een databank.

Maar is dat erg? Het blijkt in strijd met de regelgeving. „Reguliere bachelor- en masteropleidingen en promotietrajecten vallen onder de verantwoordelijkheid van universiteiten, dus beïnvloeding op basis van geld van buiten mag niet”, reageerde Arnoud Boot, hoogleraar Corporate Finance and Financial Markets aan de Universiteit van Amsterdam.

Zuidas-vergaderingen met prominente figuren

Maar FTM ontdekte meer verstrengelingen. Medewerkers van de universiteiten vergaderen namelijk twee keer per jaar met de Raad van Toezicht, oftewel de vertegenwoordigers van de sponsoren. Er wordt vergaderd rond de Zuidas met een diner of borrel. Voorzitter van die raad van Toezicht is de oud-belastingspecialist van de Hoge Raad, de hoogste rechtsprekende instantie. Een raadsheer die dineert en borrelt met vertegenwoordigers van grote Zuidas-advieskantoren? Oei, dat wringt.

„Die kantoren varen vaak scherp aan de wind bij het ontwikkelen van belastingontwijkingsstructuren, die nog weleens voor de Hoge Raad eindigen. Deze man heeft daar niets te zoeken, die hoort juist afstand te houden”, vertelt een anonieme bron aan FTM. En ook het feit dat de belastingdienst bij deze vergaderingen aanschuift, blijkt discutabel. „Daardoor krijgt het een soort stempel van goedkeuring, terwijl die advieskantoren juist de vijand zijn van de fiscus. Maar hier zitten ze dus samen te dineren. Het zit geraffineerd in elkaar.”

Overigens ging een woordvoerder van de Hoge Raad niet in op de bevindingen van FTM en de Belastingdienst ziet geen probleem in de ‘ons-kent-ons-sfeer’.

‘Geen wetenschappers’

Voor zo’n 25.000 euro per jaar krijgen Zuidas-kantoren volgens Follow the Money elk jaar tientallen „geheel naar hun wensen opgeleide btw-specialisten én medewerkers op posities als hoogleraar en docent.” En dat laatste blijkt weer gunstig te zijn voor de marktwaarde van het adviesbureau. Want een hoogleraar in dienst hebben? Dat is iets positiefs.

Hoogleraar Boot legt uit dat rangen als docent, hoofddocent en hoogleraar wetenschappelijke kwalificaties vereisen, beoordeeld door een universiteit. „Men moet schatplichtig zijn aan de universiteit en haar wetenschappelijke missie en niet aan externe geldschieters. Dit zijn geen wetenschappers. ”

‘Buying power’ van Zuidas-kantoren

Een andere hoogleraar, die anoniem wil blijven, vindt de opleiding het Accent wel heel specifiek. Alsof deze lijkt ingericht op de wensen van de Zuidas-kantoren. „De bedoeling van de opleiding fiscaal recht is alle belastingmiddelen op hoofdlijnen te leren kennen. Hoezo moeten universitaire studenten allerhande btw-structuren leren of details over douanewetgeving? Die leer je in de praktijk wel, dit is zó niche. Als we zo gaan beginnen, dan zou je ook een Accent Toeslagen kunnen starten. Maar waarom is die er niet? Omdat de slachtoffers van de toeslagenaffaire niet de buying power hebben van de Zuidas-kantoren.” En Marcel Pheijffer, hoogleraar Accountancy, vroeg zich tegen het onderzoeksplatform af of de sponsoren de studenten beïnvloeden. „Worden er bij hen kantoorstandpunten ingestampt of krijgen zij op een academisch verantwoorde wijze college?”

Volgens FTM draaien toch de sponsoren veelal aan de knoppen. Ook hun bemoeienis bij scripties en proefschriften zijn dubieus. Zo staat op proefschriften wel de overkoepelende opleiding het Accent, maar ontbreken de logo’s van de bijbehorende sponsoren. En dat is gek. Minister Robbert Dijkgraaf (Onderwijs) sprak eerder in het Financieel Dagblad uit dat als iemand meebetaalt aan de wetenschap, „dat glashelder moet zijn.”

Reactie universiteiten

De universiteiten lieten aan FTM weten zich aan de gewenste regelgeving te houden en dat partners als klankbord fungeren, maar geen invloed hebben op de inhoud. Universiteit Leiden twijfelt na bevraging van het onderzoeksplatform, inmiddels aan hun deelname bij het Accent.

Verdeeldheid en ophef over seksuele voorlichting ‘Lentekriebels’ op basisschool