Redactie Metro
Redactie Metro Binnenland 24 feb 2023, 
Leestijd: 5 minuten

Vernietigend rapport over gaswinning: ‘Belangen Groningers structureel genegeerd’

aardbeving aardbevingsschade Groningers compensatie vergoeding gaswinning
Een archieffoto van een huis in Groningen waar schade ontstond na een aardbeving door gaswinning. Foto: ANP

Bij de gaswinning in Groningen zijn de belangen van Groningers structureel genegeerd. De parlementaire enquêtecommissie spreekt van een „ongekend systeem falen” en een „nalatigheid jegens de Groningers” in haar snoeiharde rapport. Na een tweejarig onderzoek wordt het rapport vandaag gepresenteerd in het Groningse Zeerijp.

De politiek en de oliemaatschappijen hebben door de jaren heen verscheidene belangrijke signalen gemist en genegeerd en daarom is een „ereschuld” aan de Groningers niet meer dan op zijn plaatst, vindt de commissie. Want, „was de aardbevingsproblematiek van het begin af aan serieus genomen, dan had veel ellende voorkomen kunnen worden”.

Eerste gemiste kans voor ingrijpen gaswinning al in 1993

Een eerste gemiste kans om in te grijpen was er al in 1993, blijkt uit het onderzoek van de commissie. De Begeleidingscommissie Onderzoek Aardbevingen zag toen al het verband tussen de gaswinning en de aardbevingen.

Maar de meeste signalen kwamen binnen tussen 2013 en 2018, tijdens de regeerperiodes van drie kabinetten-Rutte. De commissie noemt als voorbeeld het advies van het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) uit januari 2013, waarin de toezichthouder „heel nadrukkelijk” aangeeft dat de winning omlaag moet. Dit gebeurde na de zware beving in 2012 bij Huizinge. Tijdens de openbare verhoren van de parlementaire enquêtecommissie werd al duidelijk dat de ernst en de gevolgen van die beving niet of nauwelijks doordrongen tot in Den Haag.

Rutte ‘wekt wel verwachtingen’ maar maakt ze niet waar

Rutte verontschuldigde zich al meerdere keren voor de gang van zaken rond de gaswinning. „Maar ook deze excuses hebben niet geleid tot een wezenlijke verandering waar Groningers iets aan hebben gehad.” De commissie stelt vast dat de premier „wel verwachtingen wekt”, maar die vervolgens niet waarmaakt.

De commissie stelt vast dat de gaswinning en de gevolgen daarvan sinds begin 2013 als een „kabinetsbrede opgave” worden gezien en met enige regelmaat besproken werden in de ministerraad. Rutte bracht ook meerdere werkbezoeken aan het aardbevingsgebied. „Desondanks blijkt uit het openbare verhoor met de minister-president dat hij de ernst en urgentie van de problematiek in Groningen lange tijd zwaar onderschat.

Tijdens zijn wekelijkse persconferentie zei Rutte dat de conclusies van het rapport „hard binnengekomen”. Verder wilde hij niet op het rapport in gaan, omdat hij het nog niet had gelezen. „Ik vind het niet passend om er nu op in te gaan.” Dat zou in zijn ogen ook niet respectvol zijn naar de inwoners van Groningen. De premier erkent wel dat zijn uitleg vermoedelijk „hol” zal overkomen op de Groningers. „Dit zullen ze niet goed vinden, maar ik vraag er toch begrip voor.”

Wanneer de reactie wel komt, blijft vooralsnog ongewis. Het is zelfs nog maar de vraag of hij voor de Provinciale Statenverkiezingen van 15 maart reageert.

https://twitter.com/MinPres/status/1629127267665457154?s=20

NAM bewust van rol in de gaswinning

Ook bij het NAM zijn de resultaten hard binnengekomen. Het bedrijf zegt zich te realiseren dat „wij als bedrijf een belangrijke rol hebben gespeeld” in het laten ontstaan van de crisis door de gaswinning in Groningen. „Tot dat inzicht waren wij al gekomen, maar dit rapport heeft dat nog eens indringend op ons netvlies geplaatst”, staat in een eerste reactie op het kritische rapport van de parlementaire enquêtecommissie.

„Het is duidelijk dat wij meer oog moeten hebben voor de samenleving waarin wij werken”, zegt directeur Johan Atema van de NAM, die als eigendom van olie- en gasconcerns Shell en ExxonMobil uitbater is van het Groningenveld. „Het is aan ons om ook te laten zien dat wij als bedrijf hiervan geleerd hebben.”

Gevolgen van gaswinningen lang onderschat

De nalatigheid waarover de commissie spreekt, was een gevolg van de stelselmatige onderschatting van de risico’s van bevingen én de mentale belasting op Groningers die steeds te maken kregen met verschillende schadeprocedures. Lange tijd werd ontkend dat gaswinningen tot aardbevingen zouden leiden – de NAM noemde dit „flauwekul” – en later werd de zwaarte van de aardbevingen lang onderschat.

De commissie vindt het dan ook op zijn plaats dat de Groningers gecompenseerd worden voor deze jaren van nalatigheid. In zestig jaar heeft de Staat namelijk ruim 363 miljard euro verdiend aan de gaswinning. Maar in Groningen hebben ze van deze inkomsten vrijwel niets teruggezien, behalve schade en gevolgen voor het landschap.

„Boven alles” staat daarom volgens de commissie de morele verplichting van het kabinet om zijn eigen belofte na te komen: uiterlijk 2024 moet het Groningenveld echt dicht. Daarnaast moet er veel meer geld naar de regio, vooral voor toekomstperspectief. Het leef- en vestigingsklimaat moet worden verbeterd en er moet meer politieke en maatschappelijke aandacht voor de regio komen. Partijen die decennialang hebben geprofiteerd van de gaswinning, moeten Groningen kortom „netjes achterlaten”.

Voor Caroline van der Plas van de BoerBurgerBeweging (BBB) kan de compensatie niet snel genoeg komen. „Mensen zijn gewoon jarenlang genegeerd, uitgelachen, geschoffeerd, letterlijk geschoffeerd”, zegt de politiek leider. „Het vertrouwen is zo ongelofelijk laag in de overheid, in het kabinet, en de Tweede Kamer.”

Reacties vanuit de politiek en de Groningers over gaswinning rapport

Zowel uit de politiek als vanuit de burgers klinken er reacties op het ongekend harde rapport van de commissie. Zo roept Geert Wilders Rutte op om af te stappen: „Hij moet nu zijn hoofd buigen voor de Groningers en aftreden!” en is het rapport voor de Groningers geen verrassing.

https://twitter.com/GrunnenRocks/status/1628993552574210050?s=20

Ik Vertrek-kijkers verbazen zich over Theo en Jolanda: ‘Misschien verkeerde keuzes gemaakt’

Foutje gezien? Mail ons. Wij zijn je dankbaar.

Het beste van Metro in je inbox 🌐

Meld je aan voor onze nieuwsbrief en ontvang tot drie keer per week een selectie van onze mooiste verhalen.