Julia Osendarp Binnenland 5 jan 2023, 20:46

Leestijd: 5 minuten

Blij dat de feestdagen voorbij zijn? Je bent klaarblijkelijk niet de enige

‘The most wonderful time of the year‘, zong Andy Williams ooit over de decemberdagen. Maar toch hoor je, nu we inmiddels 2023 hebben bereikt, ook regelmatig ‘Blij dat het voorbij is’ over die feestdagen. Maar wat is dat toch? Kerst en oud en nieuw zijn dagen vol feest en vertier en toch zijn we opgelucht als het achter de rug is?

Om te beginnen is het niet geheel irrelevant om te benoemen dat er wel degelijk een grote groep mensen uitkijkt naar de feestdagen. Waarbij met kerst groots wordt uitgepakt en oud en nieuw bestaat uit jarenlange tradities. Maar er is ook een groep die zich door die feestdagen heen sleept, de boel uitzit of er zelfs als een berg tegenop ziet. En dat terwijl het volgens Williams toch écht ‘The most wonderful time of the year‘ is?

Waarom zijn we blij als de feestdagen voorbij zijn?

Schrijver Ilja Leonard Pfeijffer biechtte het in zijn column voor HP/De Tijd eerlijk op. Hij is blij dat de feestdagen voorbij zijn. „Feesten en vertier vormen voor mij een hinderlijke onderbreking van de routine die mij gelukkig maakt.” Hij omschrijft dat hij zijn normale leven een stuk aangenamer vindt. „Na de donkerste dagen van het jaar, die om een onnavolgbare reden de feestdagen worden genoemd, is het voor mij een opluchting en een zegen om mijzelf te mogen terugvinden in betekenisloze, grijze dagen, waarop de tijd verglijdt zonder bijzonderheden”, schreef Pfeiffer.

GZ-Psycholoog Najla Edriouch, maakt voor haar YouTube-kanaal video’s over allerlei psychologische thema’s. En daarin kwam ook het ‘overleven’ van de feestdagen ooit aan bod, aan de hand van wetenschappelijk onderzoek. „Wat ik in de behandelkamer hoor is dat mensen soms blij zijn als het ‘normale leven’ terug is. Feestdagen zijn vaak toch beladen en veel mensen hebben hoge verwachtingen. En dat werkt twee kanten op: velen hebben hoge verwachtingen van anderen en anderen hebben ook hoge verwachtingen van ons. Maak dat maar eens waar.”

Perfecte plaatjes op social media kerst en oud en nieuw

Edriouch benadrukt eveneens dat er wel degelijk veel mensen zijn die plezier beleven aan de feestdagen, maar dat de december-maand ook ‘dik’ wordt aangezet door kerstreclames en social media. „Je ziet perfecte plaatjes van kerst en oud en nieuw. Maar daarmee schep je niet de reële verwachtingen, waardoor de kans op teleurstelling groter is.” Daarnaast legt de psychologe uit dat de feestdagen confronterend kunnen zijn. Want naast eenzaamheid of het gemis van overleden dierbaren, worden ook familiebanden vaak op scherp gezet. „Soms zijn daar conflicten met familieleden en voelen we druk om mensen op te zoeken waar het contact niet al te prettig mee verloopt. En kunnen zomaar spanningen of moeilijke discussies ontstaan.” De psycholoog benadrukt tot slot dat ook de huidige economische perikelen de feestdagen ‘zwaarder’ maakten. „Door de inflatie zijn de feestdagen best een dure grap.”

Geen foto’s van ruziënde schoonmoeder

Volgens Edriouch hebben de feestdagen nu eenmaal een warm en geromantiseerd beeld. „Mede door kerstfilms en social media. Het moet allemaal romantisch en gemoedelijk zijn, lijkt het wel. Maar dat is best moeilijk na te streven. ” Wat de psychologe betreft mag het, ook los van de feestdagen, wel wat minder met het delen van perfecte plaatjes. „Op Instagram zie je gedekte tafels, de perfecte kalkoen of heel veel pakjes onder de boom. Maar je ziet geen ruziënde schoonmoeder of foto’s van een lege bankrekening. Die beeldvorming kan best wat realistischer.”

De psychologe nuanceert wel dat de persoonlijke gemoedstoestand ook meespeelt. „Wellicht had je als vrijgezel een hekel aan kerst met de familie, maar waardeer je het wel als je een eigen gezin hebt. Maar ik denk dat het belangrijk is om de verwachtingen realistisch te houden en jezelf af te vragen: ‘Heb ik de boel te veel geromantiseerd?’. ”

Verplichtingen tijdens feestdagen belemmeren vrijheid

Paul van Lange is hoogleraar sociale psychologie aan de Vrije Universiteit van Amsterdam. Hij benadrukt dat de behoefte aan autonomie een grotere rol voor de mens is gaan spelen. „Rondom de feestdagen voelen we ons toch beperkt in onze vrijheid door de sociale verplichtingen. Juist nu het gevoel van vrijheid als een belangrijke behoefte wordt ervaren.” En dat heeft volgens de hoogleraar met tijdsgeest te maken. „Mensen zijn, meer dan ooit, op zoek naar het gevoel van vrijheid. Mede door de mentale problemen die opsteken. We willen de dingen graag in eigen hand hebben. Hoewel we het wellicht niet altijd dachten, was de coronacrisis ook een periode waarin we de boel behoorlijk zelf konden inrichten.”

Maar er verandert volgens Van Lange meer over de denkwijze rondom de feestdagen. „Mensen functioneren minder graag in grote groepen en kiezen liever voor een-op-een contact. Dan heb je toch andere gesprekken.” En zit daar nog een verschil in generatie? „Ik denk dat de jongere generatie meer fomo (fear of missing out) heeft dan de oudere generatie. Jongeren zijn vaak nog niet genesteld en voelen meer noodzaak om met groepjes mee te doen. Als je ouder bent, word je daar selectiever in en heb je een vaste groep vrienden of een partner.” Iets dat ook Pfeiffer beaamt. Zijn Fear Of Missing Out heeft inmiddels plaatsgemaakt voor Joy Of Missing Out, schreef hij.

Advies voor kerst en oud en nieuw van 2023

En het is nog heel ver weg, maar wat te doen bij de volgende feestdagen volgens Van Lange en Edriouch. Als tip geeft Edriouch mee: „Vraag jezelf af: wat wordt er van mij verwacht en waar heb ik zelf behoefte aan? Zoek de balans in de vele verplichtingen. Zeg wellicht een keer ‘nee’ of kies voor ‘op de koffie komen’, in plaats van een uitgebreid kerstdiner.” En volgens Van Lange moet men op voorhand niet te veel vastzetten. „Het is best lastig om alle afspraken na te komen. Je kunt vooraf ook zeggen: ‘Ik bespreek het  thuis’ of ‘Ik ga er even over nadenken’. Zonder dat je desinteresse toont. Het is namelijk al vrij snel te druk.” Volgens de hoogleraar zijn we als mens geneigd om te denken dat we daarmee iemand teleurstellen. „Maar dat valt vaak mee, dat blijkt ook uit onderzoek. Om een gunst vragen of in een beginfase aangeven dat je over iets wilt nadenken, vinden mensen vaak niet zo’n probleem. Dat kun je beter doen dan op het laatste moment afzeggen.”

8 effecten van alcohol die je wellicht nog niet wist