Bart Vuijk Binnenland 19 dec 2022, 12:02

Leestijd: 4 minuten

Er zit geen gif in de Oreo-koekjes – en vijf andere vragen over cacaopoeder en ammoniak

Na onze publicatie over het gebruik van ammoniak om het cacaopoeder voor Oreo-koekjes zwart te kleuren in cacaofabriek Olam in Koog aan de Zaan, is er onrust ontstaan over de mogelijke gezondheidsrisico’s van deze populaire koekjes. Die zorg is ongegrond. Zes vragen en antwoorden over Oreo en ammoniak.

Hier vind je het oorspronkelijke artikel over de Olam-fabriek, met onderaan een update met de reactie van de De Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied (OD NZKG).

Zes vragen over Olam en de Oreo-koekjes

1 Zijn Oreo-koekjes giftig?

Nee. Oreo-koekjes zijn niet giftig. Het verhaal ging daar ook helemaal niet over. Er wordt weliswaar een forse hoeveelheid ammoniak toegevoegd aan het productieproces, maar volgens de fabriek blijft daar maar heel weinig van in het cacaopoeder zitten wat onder meer voor de Oreo-koekjes wordt gebruikt. Ter vergelijking: in een dropje zit veel meer ammoniak dan in een Oreo-koekje.

2 Wat is het probleem dan wel met die Oreo-koekjes?

Er is geen probleem met de Oreo-koekjes. Wat het Noordhollands Dagblad heeft blootgelegd, is de praktijk – die al jarenlang bij cacaofabriek Olam (voorheen De Zaan) gaande is – dat er kunstmatig forse hoeveelheden ammoniak worden toegevoegd aan de cacaobonenmassa waar poeder van wordt gemaakt. Het ammoniak ging jarenlang ongehinderd via de cacaomassa de schoorstenen van de fabriek weer uit. Zeer grote hoeveelheden ammoniak werden en worden nog steeds uitgestoten, waardoor de nabijgelegen natuurgebieden zwaar worden belast en mogelijk de gezondheid van omwonenden ook. Dat is het probleem dat de krant aan de orde heeft gesteld. De reden voor de toevoeging van ammoniak is het zwart maken van het cacaopoeder, voor de kenmerkende kleur van de Oreo-koekjes, een grote klant waar Olam het cacaopoeder aan levert.

3 Waarom heeft de Omgevingsdienst, die de fabriek controleert, hierover gezwegen? Ze wisten er toch van?

De Omgevingsdienst weet van het kunstmatig toevoegen van ammoniak. De dienst heeft dit in de milieuvergunning welbewust geheim gehouden omdat de fabriek daar om verzocht. In de woorden van de Omgevingsdienst: ,,Olam heeft bij het indienen van zijn aanvraag om een revisievergunning gevraagd om geheimhouding van bedrijfs- en concurrentiegevoelige informatie. Als Omgevingsdienst toetsen wij een dergelijk verzoek aan de geldende wetgeving (aan de Woo, destijds Wob en de wet Milieubeheer) en nemen op basis daarvan een besluit.” Het Noordhollands Dagblad is het niet eens met de geheimhouding van deze milieubelastende elementen in de productie. Milieuvervuilende gassen komen vrij in de lucht en belasten de omgeving. Daarom heeft het Noordhollands Dagblad een beroep gedaan op de Wet Open Overheid (WOO) om toch die vier elementen te weten te komen, en de hoeveelheden die door Olam worden gebruikt. Dit verzoek wordt eind deze maand behandeld, laat de ODNZKG weten.

4 De Omgevingsdienst heeft het over ammonia, en niet ammoniak. Wat is het nou?

Het maakt geen verschil uit. De Omgevingsdienst heeft het de afgelopen maanden in de beantwoording van onze vragen over de fabriek zelf steeds over ammoniak gehad. Ook Veiligheidsregio Zaanstreek-Waterland (de brandweer) heeft weet van de aanwezigheid van ammoniak in een tank op het fabrieksterrein, heeft een woordvoerster van de dienst ons bevestigd. De fabriek zelf heeft het in de beantwoording van onze vragen ook over ammoniak. De ‘ammonia’ werd voor het eerst door de Omgevingsdienst genoemd na onze publicatie. Veel maakt dit overigens niet uit. Ammonia is niets anders dan ammoniak dat is opgelost in water, zoals de Omgevingsdienst ook zelf uitlegt. Dat dit gas wordt opgelost in water, doet niets af aan de hoeveelheid ammoniak die aan het proces wordt toegevoegd, en de hoeveelheden die worden uitgestoten.

5 Er staat ammoniumcarbonaat als ingrediënt op de verpakking van Oreo-koekjes. Is dat het ammoniak waar het over gaat?

Dat is onbekend, want noch cacaoproducent Olam, noch koekjesfabrikant Mondelez geven hier duidelijkheid over. Maar het ligt niet voor de hand. Ammoniumcarbonaat of vlugzout is weliswaar een ammoniakverbinding, maar die wordt in veel voedingsmiddelen gebruikt en is gewoon wettelijk toegestaan. Het ammoniak dat in vloeibare vorm aan het productieproces bij Olam wordt toegevoegd, is echter van een andere orde. Dit ammoniak verdwijnt nadat het zijn werk heeft gedaan (cacaopoeder zwart maken) tijdens het proces door verhitting weer grotendeels uit het eindproduct. Er blijft volgens Olam en Mondelez maar een heel klein percentage in het poeder zitten.

6 Hoe gaat het nu verder na de onthulling dat ammoniak wordt toegevoegd aan het cacaopoeder?

Dat is aan de overheid. Milieugroepering MOB van stikstofstrijder Johan Vollenbroek heeft bij de gemeente Zaanstad een handhavingsverzoek ingediend om het gebruik van ammoniak te verbieden. MOB meent dat dit gebruik illegaal is. Een tegenstelling tussen ammonia en ammoniak ziet MOB niet; wel maakt Vollenbroek zich grote zorgen over de uitstoot van ammoniumnitraten, een chemische verbinding die het ammoniak in de lucht vormt met stikstofdioxiden, die eveneens in grote hoeveelheden de Olam-schoorsteen verlaten. Ammoniumnitraten zijn volgens MOB zeer schadelijk voor de gezondheid en de natuur. De SP in Zaanstad heeft raadsvragen gesteld over de zaak. Het college van b en w moet hier nog op antwoorden.

Argentijnse kranten in extase na winst WK, troostende woorden in Frankrijk