Erik Jonk Binnenland 12 apr 2022, 16:36

Leestijd: 2 minuten

Reageren op oorlogen als Oekraïne via sociale media? ‘Het gaat vooral over onszelf’

Oorlogsbeelden op sociale media – zoals die vanuit Oekraïne – worden vaak in korte tijd veel gedeeld. Al snel verschuift de aandacht echter naar de emoties van de gebruikers zelf, concludeert onderzoeker Marloes Geboers.

Geboers stelt haar bevindingen vast als onderzoeker van de Hogeschool van Amsterdam. Zij verdedigt haar proefschrift deze maand aan de Universiteit van Amsterdam. „Achterliggende oorzaken van het oorlogsleed krijgen nauwelijks aandacht.”

Betrokkenheid bij slachtoffers Oekraïne

Sociale media sporen ons volgens Geboers aan vooral onszelf te laten zien. We reageren ook vooral op slachtoffers die op onszelf lijken. „Je ziet nu veel socialemediacampagnes ontstaan rond Oekraïne. Mensen zijn enorm betrokken bij de slachtoffers. Het medeleven wordt bijvoorbeeld vergroot dankzij TikTok-filmpjes die Oekraïense burgers maken van hun dagelijkse leven midden in een oorlog.” Onderstaande TikTok-video repostte Geboers onder meer zelf op Twitter.

Oekraïense jongeren doen op hun typerende Gen Z manier 💖 al dagen verslag op TikTok van wat ze meemaken. Wilde ik even met jullie delen: pic.twitter.com/IY9CxJ0nCY

— Kitty Herweijer (@kittyherweijer) March 4, 2022

De betrokkenheid die we voelen is logisch, maar we moeten ons er wel bewust van zijn welke beelden we zien op sociale media, aldus de onderzoeker. „En hoeveel mede bepaald wordt door algoritmische media, die zich weinig van journalistieke regels aantrekken.” Een algoritme is een formule, die op sociale media bepaalt welk bericht je als eerste of volgende te zien krijgt.

Voor haar onderzoek analyseerde Geboers de manier waarop socialemediagebruikers op Instagram, Facebook en Twitter omgaan met menselijk lijden op afstand. Ze nam de oorlog in Syrië als uitgangspunt. De actualiteit van Oekraïne kwam er voor haar nu opeens bij.

Wereldberoemde foto van Aylan uit Syrië

De onderzoeker analyseerde ze wat er online gebeurde met de wereldberoemde en vreselijke foto van de verdronken Syrische kleuter Aylan Kurdi in 2015 (zie hierboven). De foto verscheen in internationale media en kreeg al snel miljoenen reacties op sociale media. Binnen 24 uur verdrongen daar echter bewerkte beelden van de kleuter de nieuwsbeelden, zegt Geboers. In de bewerkte beelden stond vooral de emotie van de gebruiker centraal. Door de werking van algoritmes worden dit soort beelden vervolgens veel zichtbaarder.

Bovendien was de aandacht voor het beeld van de kleuter ook snel weer voorbij. Zodra reflecties op de politieke achtergrond van het overlijden van het jongetje werden gedeeld, waren de meeste gebruikers volgens Geboers alweer met andere onderwerpen bezig.

Recordboete voor Belastingdienst wegens illegale zwarte lijsten