Julia Osendarp Binnenland 16 dec 2021, 15:57

Leestijd: 4 minuten

Digitale identiteit met al je persoonsgegevens? Als het aan Nederland en de EU ligt wel

Een digitale identiteit, oftewel Digital ID, waar alle persoonsgegevens aan gekoppeld worden? Ja, overheden en tech-bedrijven pleiten ervoor. Het staat zelfs al in het regeerakkoord. Maar, waarschuwen wetenschappers, „dit is het einde van vrijheid”.

Onderzoeksplatform Follow The Money dook in deze materie en publiceerde afgelopen weekend hun bevindingen in een 22-pagina’s lang onderzoek. In het nieuwe regeerakkoord, dat gisteren verscheen, staat eenzelfde soort boodschap. „We geven mensen een eigen online identiteit en regie over hun eigen data.”

Coronapas was opstapje naar digitaal systeem

Want, blijkt uit het onderzoek, Nederland is een voorloper op het creëren van een digitale identiteit, op papier Digital ID of eID genoemd. En dat is volgens privacy-deskundigen niet al te best als het gaat over onze anonimiteit en privacybescherming.

Volgens de bronnen van Follow the Money, dat zijn er nogal wat in het stuk, is de coronapas de eerste stap in deze richting geweest. De Europese Commissie spreekt inmiddels al van een ‘digital wallet’, oftewel betalingssysteem. Ook werkt de Europese Commissie aan een zogenoemd blockchain-systeem. Hierbij worden gegevens niet verwijderd. En alle acties, transacties en bewegingen van de burger blijven permanent bewaard.

Nederland loopt voorop met Digital ID

Onze overheid in Den Haag, de EU in Brussel en tech-giganten blijken groot voorstander van de digitalisering van persoonsgegevens. Onder de betrokken bedrijven kun je denken aan Microsoft, Mastercard en Facebook. Zij blijken een groot aandeel te hebben in de ontwikkeling van de eID. Nederland gaat als eerste Europese land hiermee aan de slag.

Waar het momenteel alleen om de QR-code van het vaccinatiebewijs gaat, wordt dat volgens Follow the Money meer. Het coronabewijs was slechts het opstapje. Hoe dat werkt? Burgers laten bij overheden, banken en bedrijven hun digitale code (QR-code) zien. Die code is gekoppeld aan jouw naam, geboortedatum en geslacht. Maar ook biomedische gegevens door middel van gezichtsherkenning worden gebruikt. Daarmee staat bijvoorbeeld je oogkleur, gezichtsvorm en vingerafdruk digitaal geregistreerd.

Het idee is dat de burger zijn of haar eigen data bezit en zelf bepaalt wat hij of zij laat zien. Je laat dus bij de slijterij voor een fles drank alleen je geboortedatum zien, niet de overige gegevens. Zoals in het regeerakkoord staat: „Regie over hun eigen data”. Maar daar zijn privacy-deskundigen het niet helemaal mee eens.

Digitale ID koppelen aan persoonsgegevens

Aanhangers en voorstanders pleiten voor een mondiaal systeem. Uit het onderzoek van Follow the Money blijkt dat dezelfde organisaties en bedrijven die betrokken waren bij de ontwikkeling van de coronapas met QR-code, nu ook dit systeem aanjagen. Onder meer de Wereldbank, de Bill and Melinda Gates Foundation en een aantal grote bedrijven worden genoemd.

Naast het registreren van je persoonsgegevens is er nog meer. Want waar heb je die Digital ID voor nodig? Wat dacht je van het openen van een bankrekening, het aanvragen van een rijbewijs, stemmen, belastingaangifte of een lening aanvragen. Maar ook opleiding of carrière worden geregistreerd en zelfs gedrag op social media kan worden toegevoegd.

Schending van privacy

Maar daar klinkt wel protestgeluid van wetenschappers en expert als het gaat om de privacy. Zo stelt hoogleraar privacy en identiteit Bart Jacobs van de Radboud Universiteit dat grote bedrijven dit al jaren willen. „Laten we op de pandemie meeliften en een oplossing aandragen waarbij wij de controle hebben. Je begrijpt waar dat heengaat”, stelt hij.

Het gevolg? Een surveillancestaat, oftewel een controlestaat. En dat betekent volgens Jacobs het „einde van vrijheid zoals we die kennen”. Ook merkt Directeur Vincent Böhre van stichting Privacy First op dat „het einde van anonimiteit een ramp zou zijn voor journalisten of activisten. Zeker in bepaalde regio’s kan dat levensgevaarlijke situaties opleveren.” Böhre: „Maar eigenlijk moet iedere burger zich anoniem in de openbare ruimte kunnen begeven, kunnen winkelen, zijn mening kunnen uiten.”

Wurgcontract door digitale identiteit