Julia Osendarp
Julia Osendarp Binnenland 23 okt 2021, 
Leestijd: 7 minuten

Cilla’s zoon stond aan rand van uithuisplaatsing door toeslagenaffaire: ‘Geld kan trauma niet helen’

Toeslagenaffaire uithuisplaatsing schulden kinderen
Foto: Unsplash

Ruim 1100 kinderen werden de afgelopen vijf jaar uit huis geplaatst. Het CBS onderzoekt of daar een verband is met de toeslagenaffaire. De 11-jarige zoon van Cilla (33) stond aan de rand van zo’n beslissing van betrokken hulpverleners. Op het nippertje gebeurde dit niet, maar het gezin is beschadigd. „Stress, wanhoop, depressie en zelfs zelfmoordgedachten kwamen de afgelopen jaren voorbij.”

„Dit is onmenselijk”, „hoe kan dit?” en „verdrietig”, klinken de reacties op ons artikel over de ruim 1100 kinderen die de afgelopen jaren uit huis werden geplaatst. De hoeveelheid verontwaardigde reacties die Metro ontving, laat zien dat dit nieuws wat doet met de mens. We kwamen in contact met Mina, die van dichtbij meemaakte wat de rigoreuze beslissingen rondom de toeslagenaffaire met een gezin doen.

Moeder Cilla kreeg door toeslagenaffaire schulden

Mina vertelt het verhaal van haar nichtje Cilla (33). Voor beiden gebruiken we hun bijnaam, de rest van hun identiteit houden ze graag anoniem. Cilla schaamt zich zo erg voor de situatie, dat ze haar tante het woord laat doen. Cilla heeft twee kinderen. Het spande erom of haar 11-jarige zoon uit huis geplaatst werd. De moeder van twee kreeg door de toeslagenaffaire een schuld van 10.000 euro. Dat liep de jaren daarna op tot 100.000 euro. Haar tante vertelt: „Ze heeft die ton onnodig terugbetaald. En daardoor leefde ze in armoede. Pas in augustus kreeg ze 30.000 euro schadevergoeding. Maar het geld kan haar trauma niet helen. Emotionele schade is onbetaalbaar.”

Cilla was tien jaar terug een jonge 23-jarige moeder met een diploma verpleegkunde op zak. Ze had geen buffer. Door de schuld van 10.000 euro werd de kinderopvang stopgezet. „Probeer dan nog maar te werken”, zegt Mina. Door verdenking van fraude heb je geen recht op regelingen of financiële hulp. „Dan krijg je te maken met deurwaarderskosten, boeterentes en achterstallige rekeningen van verzekeringen. Je kunt die rekeningen niet meer betalen.”

Uithuisplaatsing

Daar groeide de schuld van 10.000 euro naar een schuld van een ton. Mina legt uit waarom uithuisplaatsing dan ter sprake komt. „Armoedestress maakt het moeilijk om voldoende aandacht aan je kinderen te besteden. Je draait niet mee in de maatschappij en school gaat vragen stellen over het gezin.” Toen Cilla’s zoon negen jaar was, kwam ook bij hem uithuisplaatsing ter sprake. „De schade en het trauma van uithuisplaatsing is levenslang voor de ouders en vooral voor de kinderen.” Gelukkig bleek na onderzoek dat moeder Cilla genoeg aandacht aan haar kind besteedde en werden vermoedens van school ingetrokken.

Zelf noemt Mina de toeslagenaffaire een „toeslagenschandaal”. Maar zelfs het woord schandaal dekt volgens haar „bij lange na niet de lading”. Stress, wanhoop, depressie en zelfs zelfmoordgedachten kwamen de afgelopen jaren voorbij, vertelt een geëmotioneerde Mina. „Niemand geloofde of luisterde naar Cilla. Ze is gekwetst door de regering en getekend voor het leven.” Cilla en haar toenmalige partner konden de zorgen over geld niet aan. Het leidde uiteindelijk tot een scheiding.

Volgens de deskundige

Anita Kraak

Anita Kraak

Expert bij Nederlands Jeugdinstituut (NJi)

„Iedere uithuisplaatsing is een duivels dilemma”

Schulden en stress

Anita Kraak is expert bij het Nederlands Jeugdinstituut (NJi) en legt uit hoe uithuisplaatsingen werken. „Vooropgesteld wil iedereen dat kinderen bij hun ouders opgroeien. Opgroeien en opvoeden is niet altijd simpel. Het is fijn als je mensen om je heen hebt. Bijvoorbeeld andere ouders of familieleden die je daarbij kunnen helpen.” Ze vertelt dat in sommige situaties tijdelijke steun nodig is. „Bijvoorbeeld wanneer een ouder minder draagkracht heeft door ziekte of een andere ingrijpende gebeurtenis. Zoals een scheiding of het ontstaan van schulden.”

In het onderzoek naar de toeslagenaffaire is een verband gelegd tussen schulden en uithuisplaatsing. De NJi-expert vertelt dat het niet gaat om een directe relatie tussen schulden en een uithuisplaatsing. „Schulden an sich zijn geen reden om een kind uit huis te plaatsen. De bedoeling is juist dat een kind thuis opgroeit. Dat staat ook in het internationaal verdrag van de rechten van het kind.”

„Het is wel bekend dat schulden veel stress geven en dat kan de draagkracht van ouders beïnvloeden.” Kraak vertelt dat hulpverleners bij uithuisplaatsingen dit het liefst in zo goed mogelijk overleg met ouders doen. En ook samen met hen de kinderen uit te leggen waarom dat besloten is. „Als samen alles is geprobeerd en de veiligheid of ontwikkeling van een kind structureel bedreigd wordt, dan wordt er soms gekozen voor een uithuisplaatsing.” Volgens de NJi-expert plaatsen hulpverleners kinderen het liefst bij een ander gezin. „Als het kan bij familie of andere bekenden. Bij voorkeur voor een zo kort mogelijke periode.”

Vertrouwen in systeem

De NJi-expert vertelt dat volgens registratie van het CBS jaarlijks 40.000 kinderen niet thuis wonen. „Het gaat dan om jeugdhulp met verblijf. Dat zijn allerlei verschillende vormen van uithuisplaatsing. Soms vrijwillig en in overleg met ouders en kinderen of soms bijvoorbeeld na besluit van een kinderrechter.” Dat kan bijvoorbeeld een pleeggezin zijn.

Regels en protocollen zijn volgens Mina een doodssteek geworden. „Het verbaast me dat hulpverlening geen patroon ontdekte in deze gevallen. Ze volgden klakkeloos de regels, maar vergaten de mensen.” Want volgens de tante is „menselijkheid uit het overheidsbeleid gesloopt.”

Het vertrouwen in het systeem in voor zowel Cilla al Mina volledig beschadigd. „De Belastingdienst, rechters, de schuldsanering, Jeugdzorg, allemaal! Zagen de rechters bij de uithuisplaatsingen dan niet het onrecht en de onmacht? En wie gaat verantwoordelijkheid nemen voor dit schandaal? Waar blijven de ontslagen aan de top?”

NJi-expert Kraak legt uit dat professionals de beslissingen tot een uithuisplaatsing nooit alleen nemen. „Er is een richtlijn niet hen helpt dit besluit zorgvuldig te nemen.” Toch is volgens haar iedere uithuisplaatsing „een duivels dilemma”. Ze benadrukt dat iedereen de intentie heeft om de beste beslissing te nemen. „Maar je weet altijd pas achteraf of het de beste beslissing was.”

Jeugdzorg onder de loep

Mina denkt dat het tijd wordt om instanties als Jeugdzorg „eens flink onder de loep te nemen”. Wanneer een ouder een belastingschuld niet binnen twee jaar afbetaalt, komt Schuldhulpverlening en Jeugdzorg aan de deur kloppen. „Ten onrechte is bij een hele hoop mensen hun leven kapot gemaakt.” Het gezin is van Surinaams-Hindoestaanse afkomst. Mila twijfelt of hun afkomst meespeelde in de verdenkingen. „Veel zwarte mensen zijn als fraudeur bestempeld.”

Jeugdzorg liet eerder weten te zijn geschrokken van het hoge aantal gedupeerde kinderen. „De toeslagenaffaire, met alle gevolgen van dien, toont opnieuw de noodzaak aan van een ander kind- en gezinsbescherming. Wanneer er problemen in een gezin spelen, moeten zowel kinderen als ouders in een vroeg stadium worden geholpen. Als we dit niet doen, is uiteindelijk altijd het kind de dupe”, vertelde bestuurslid Arina Kruithof.

Volgens Kraak is uithuisplaatsing „echt het laatste redmiddel, wat hulpverleners proberen te voorkomen. Voor ouders en kind is het ingrijpend. In de kern wil iedere ouder het beste voor zijn kind.”

Toekomstperspectief

De 11-jarige zoon van Cilla kreeg deze maand voor het eerst in zijn leven voor zijn verjaardag een mooi feest. „Met echte cadeautjes dit keer.” Met de kinderen en moeder gaat het beter. „Het leed is niet verzacht. Maar er komt eindelijk wat meer rust, een lichtpuntje aan de horizon. Geen bewindvoering meer en zelf beschikken over je geld. Je eigenwaarde terug. Cilla ziet de toekomst, stap voor stap.” De vijftig euro weekgeld die Cilla kreeg is niet meer van toepassing en ze hoeft niet meer naar de Voedselbank. „Dat ziet ze als lichtpuntjes”, sluit Mina af.

Wat is de toeslagenaffaire?

In de kindertoeslagenaffaire werden duizenden ouders door de Belastingdienst onterecht aangemerkt als fraudeur. Dit had enorme financiële gevolgen voor onschuldige ouders en hun gezinnen. Politicus Pieter Omtzigt bracht een groot deel van dit schandaal aan het licht. Het verantwoordelijke kabinet zit nog steeds op dezelfde positie.

https://twitter.com/globalistaa/status/1450470967285800960

Denk je aan zelfmoord? Praat erover. Bel 0800-0113 of chat via 113.nl.

Ombudsman: gedupeerden toeslagenaffaire krijgen geen enkele duidelijkheid

Foutje gezien? Mail ons. Wij zijn je dankbaar.