Jesse Honcoop Binnenland 4 mei 2021, 14:06

Leestijd: 4 minuten

Hoe beleven jongeren dodenherdenking? ‘Mooi om twee minuten stil te zijn’

De klokken van de Nieuwe Kerk aan De Dam in Amsterdam luiden vanavond, net als elk jaar, net voor 20.00 uur. Net als bij de vorige editie zal het plein in Amsterdam zo goed als leeg zijn. Maar hoe speelt de dodenherdenking zich thuis af? En hoe relevant is de dodenherdenking onder jongeren?

Onder studenten lijkt de urgentie de jaarlijkse dodenherdenking op het eerste gezicht van ook nog steeds voelbaar. Uit onderzoek van het Nationaal Comité 4 en 5 mei blijkt dat nog steeds ongeveer 60 procent van de jongeren (16-24 jaar) geïnteresseerd of zeer geïnteresseerd is in de Tweede Wereldoorlog. Maar, uit diezelfde rondvraag blijkt ook dat drie op de tien ondervraagde jongeren de Tweede Wereldoorlog niet als deel van hun eigen geschiedenis beschouwt.

Froukje Demant is als onderzoeker betrokken bij het Nationaal Comité 4 en 5 mei. Zij geeft aan dat de uitkomsten uit dit onderzoek niet veel anders zijn dan in de voorgaande jaren. Wel verklaart zij waarom jongeren over het algemeen niet even veel waarde hechten aan de herdenking als ouderen. „Bij jongeren ontbreekt die vanzelfsprekendheid, die ouderen wel hebben”, zegt Demant. Om jongeren toch betrokken te houden, organiseert het Nationaal Comité 4 en 5 mei meerdere educatieve programma’s. Demant: „Kinderen en jongeren moeten we meenemen in persoonlijke verhalen om ze zo te laten begrijpen waarom dit alles van belang is.”

Desondanks geeft Demant aan dat het verschil tussen jongeren en ouderen niets nieuws is. „Uit eerdere onderzoeken blijkt ook al dat mensen naarmate ze ouder worden, er meer bezig zijn. Zeker wanneer jongeren veranderen in jonge ouders willen ze zaken als de dodenherdenking meegeven aan hun kinderen.”

Dodenherdenking bij jongeren

In studentenhuis ‘Huize De Kruik’ in het Rotterdamse Kralingen, voelen de zes jongeren de noodzaak van de dodenherdenking maar al te goed. Daar zal, zoals ieder jaar, de televisie rond 19.45 schakelen richting een van de kanalen waarop de herdenking te zien is. In het huis hangt op 4 mei altijd wel een sfeer waarin iedereen elkaar wijst op het belang van de dodenherdenking. Droevige, inhoudelijke gesprekken aan de keukentafel zitten er dan weer niet in.

Victor Jansen (23) is een van de bewoners. Hij is student Economie aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam en is een voorvechter van de jaarlijkse herdenking. „Het is mooi om eens per jaar twee minuten bewust stil te kunnen en mogen staan bij de vrijheid die wij genieten door alle gevallen slachtoffers”, vindt hij. „En die vrijheid is zo ongelooflijk belangrijk om je eigen pad te kunnen kiezen.”

De vergelijkingen tussen de huidige coronamaatregelen en de situatie in de WOII, vindt de student dan ook te ver gaan: „Als ik heel eerlijk ben, vind ik het eigenlijk een beetje ondankbaar.” Hij doelt daarmee ook op de FvD-poster die deze week verscheen. „Een beetje aanstellerig om die vergelijking te maken.”

Migratieachtergronden

Toch heerst er in andere subgroepen een ietwat andere sfeer. Uit het bovengenoemde onderzoek komt ook naar voren dat migratieachtergronden een invloed hebben op de mate van beleving van de dodenherdenking. Waar mensen met een Nederlandse achtergrond unaniem op minimaal één manier stilstaan op 4 mei, is dat bij niet-westerse migranten anders. 70 procent van de eerste generatie niet-westerse migranten is van plan om op 4 mei op welke manier dan ook te herdenken.

Onderzoeker Demant maakt hierin nog wel het onderscheid tussen vluchtachtergronden en arbeids- en studieachtergronden. „We zien dat die eerste groep, die vaak uit oorlogsgebieden komen, ontzettend betrokken is. In die tweede groep is dat iets minder. Daar heerst een beetje hetzelfde principe als bij jongeren, die ook zeggen dat het niet voelt als hun eigen verleden.”

Internationale studenten

Een paar straten verwijderd van ‘Huize de Kruik’ bevindt zich een vierkoppig internationaal studentenhuis. De bewoners komen vanuit alle hoeken van de wereld en wonen nu een aantal jaar in Nederland. Zo pakte Luis Fernando Barros vier jaar geleden het vliegtuig vanuit Mexico-Stad naar Nederland. Hij kan zich zijn eerste dodenherdenking nog goed herinneren. „Ik had er van gehoord, maar was het die avond ook weer vergeten. Ik stond rond 20.00 uur in de sportschool toen uit het niets alles en iedereen stil was. Dat maakte een diepe indruk.” Vanuit zijn jeugd in Mexico kreeg hij weinig mee van de ernst van de Tweede Wereldoorlog. Maar nu zegt hij: „Ik ben dankbaar, omdat zij het land waar ik nu in woon hebben vormgegeven. Dat mogen ook buitenlandse studenten nooit vergeten.”

Desondanks geeft Barros aan dat de dodenherdenking een stuk minder leeft onder buitenlandse studenten. „Voor zover ik weet, is in internationale huizen 4 mei een dag net als elke andere.” Barros wijst op het ontbreken van een persoonlijke achtergrond: „Die is sowieso voor jongeren vaak afwezig, maar dat geldt misschien nog wel meer voor jongeren met een andere achtergrond.” De herdenking van vanavond is hierdoor in Barros’ huis een individuele aangelegenheid. Hij verklaart: „Ik ga waarschijnlijk even naar mijn kamer om daar even twee minuten stilte te vinden.”

Dodenherdenking 4 mei: wie, wat, waar en uitkijken naar André van Duin