Tim van der Steen
Tim van der Steen Binnenland 27 mrt 2021, 
Leestijd: 4 minuten

Zomertijd gaat in, volgens deze deskundige kun je daar ziek van worden

zomertijd
Zomertijd kan volgens deskundigen flinke gevolgen hebben voor je biologische klok. Foto: Getty Images

Komende nacht is het weer zo laat. Om 02.00 uur tijdens de avondklok om precies te zijn. Dan mag de klok een uur vooruit en gaat de zomertijd in. Er is altijd veel om te doen, maar kun je er ook ziek van worden eigenlijk?

Twee jaar geleden ging het Europees Parlement ervoor. 2021 zou het definitieve einde van de zomertijd betekenen. Goed nieuws, vonden chronobiologen toen. Zij denken (of weten): Geknutsel met de klok is slecht voor ons. „We vergooien achteloos een goede kans op een betere gezondheid.” En nu? Nu is het 2021 en weer tijd voor de zomertijd.

Zomertijd sinds 1977

We tellen 1977, Nederland kampt met een energiecrisis. Als oplossing wordt de eerder afgeschafte zomertijd ingevoerd, daardoor kan het licht ’s avonds een uurtje later aan en proberen we elektriciteit te sparen. Of dat het gewenste effect heeft gehad, valt te bezien. We zijn er inmiddels wel achter dat het funest is voor onze gezondheid.

Metro sprak hierover met Martha Merrow, Amerikaanse chronobioloog en momenteel voorzitter van het Institute of Medical Psychology aan de Ludwig Maximilians University in München. Wetenschappers in dit veld onderzoeken onder meer wat er in jouw lichaam verandert als jij je slaapritme aanpast. Dus ook als jij de klok verzet.

Worden we echt ziek van de zomertijd? „Daar is geen twijfel over mogelijk, dit is precies wat er gebeurt”, stelt Merrow. De zon komt ’s morgens op, daardoor kunnen we normaal wakker worden. „In de zomer hebben we die prachtige lange ochtenden die helpen onze biologische klok aan te passen. Door naar zomertijd over te schakelen, ben je dat hele voordeel kwijt. We moeten nu wéér aan dat uur gaan wennen. Zo vergooien we achteloos een goede kans op betere gezondheid.”

Biologische klok en klok aan de muur

Kort door de bocht wordt onze biologische klok gestuurd door het licht, niet door de klok aan de muur. Het uurwerk aan de wand verzetten verandert daar niets aan, die verschuift alleen onze sociale klok. We moeten eerder naar werk of school. Hierdoor lopen onze sociale en biologische klok niet langer gelijk. Dit fenomeen is sociale jetlag gedoopt.

„Als de biologische en de sociale klok niet meer synchroon lopen, hebben we ineens wekkers nodig”, vervolgt Merrow. „Dat is bij zo’n 80 procent van de mensen het geval, maar eigenlijk onwenselijk. Door op zomertijd over te schakelen, wordt dat gat tijdelijk vergroot.”

Tel daar bij op dat er verschillende chronotypen zijn: avond- en ochtendmensen. „Het is bewezen dat studenten met het late chronotype (avondmensen) slechter presteerden op vroege toetsen. Die handicap wordt door de zomertijd alleen maar vergroot. De maatschappij schiet zo domweg zichzelf in de voet.”

Zomertijd en diabetes

De vele negatieve effecten van slaaptekort zijn uitvoerig onderzocht. Zo wordt bijvoorbeeld ons geheugen aangetast; het heeft zelfs invloed op onze spijsvertering. Merrow wijst ons op een onderzoek waarbij een werkweek werd nagebootst. Gezonde proefpersonen kregen vijf uur slaap per nacht, in het weekend mochten zij ’bijslapen’. Binnen twee weken werden al voorstadia van diabetes type 2 vastgesteld. Inmiddels is ook klinisch bewezen dat een paar lange nachten niet helpen tegen slaaptekort.

Merrow vervolgt haar verhaal: „De proefpersonen die vijf uur per nacht sliepen, presteerden na een week net zo slecht als iemand die een hele nacht had overgeslagen. Bedenk je dan dat zes uur slaap per nacht voor veel mensen echt niet ongebruikelijk is tijdens een werkweek.”

Winterdip zonder zomertijd

Het gesteggel over zomertijd begon al in 1916. Toen werd deze in Nederland voor het eerst ingevoerd en sindsdien meermaals afgeschaft. Tijdens de Tweede Wereldoorlog hebben we op laste van de Duitsers bijvoorbeeld het jaar rond de zomertijd aangehouden. Dit bleek onhandig, want dan wordt het in de winter pas om 9.30 uur licht. Die lange donkere ochtenden leveren een toename aan depressies op. Kijk bijvoorbeeld naar Scandinavië of zelfs je eigen winterdip. Onwenselijk dus.

Wat is de oplossing?

Sportkoepel NOC*NSF liet eerder een vlag opgaan om bij het huidige systeem te blijven. Permanente wintertijd zou mensen ontmoedigen om ’s avonds nog te gaan sporten, omdat het eerder donker is. Sportvelden moeten – wanneer mogelijk – worden verlicht; dat brengt extra kosten met zich mee en is minder duurzaam.

Vanuit de gezondheidszorg en chronobiologie ligt de keus voor wintertijd voor de hand. Volgens een onderzoek van enkele jaren geleden is dat ook de wens van de meeste Nederlanders. Martha Merrow stelt nog een andere oplossing voor: „Vroeger bepaalden we de tijd door de stand van de zon. Als die op zijn hoogste punt staat, is het middag. Dat werkte prima, totdat we treinen kregen. Toen bedachten we een gestandaardiseerde tijd en tijdzones om orde te scheppen. Laatst poneerde iemand de theorie om wereldwijd dezelfde tijd in te stellen. Iedereen naar Greenwich Mean Time (GMT).”

Invoering vierseizoenentijd: nóóit meer discussie, nóóit meer klok verzetten

Foutje gezien? Mail ons. Wij zijn je dankbaar.