Iris Hermans
Iris Hermans Binnenland 15 jan 2021, 
Leestijd: 3 minuten

Kabinet-Rutte III is inderdaad gevallen, wat betekent dat eigenlijk?

Foto van bordesfoto Rutte III
Rutte III op het bordes in 2017. Foto: ANP

Het was de dag van de waarheid voor kabinet-Rutte III. De ministers kwamen vandaag weer bijeen om te praten over de politieke gevolgen van de Toeslagenaffaire, die duizenden ouders in grote financiële problemen bracht. Gisteren al stapte Lodewijk Asscher op, waarna Twitter ontplofte. Net is vanmiddag bekend geworden dat kabinet-Rutte III is gevallen. Naar verluidt is het besluit in harmonie en in gezamenlijkheid genomen.

Het ontslag is inmiddels aangeboden bij de koning, telefonisch en per brief. Later vandaag krijgt hij nog het kabinet over de vloer om het fysiek kenbaar te maken. De koning heeft de ontslagaanvraag al wel in overweging genomen en de minister-president, ministers en staatssecretarissen verzocht al datgene te blijven verrichten, wat zij in het belang van het koninkrijk noodzakelijk achten, meldt de Rijksvoorlichtingendienst.

https://twitter.com/NLauwers/status/1350062454550749185

Kabinet-Rutte III, een demissionair kabinet

Nu het kabinet is gevallen, betekent dit dat het kabinet demissionair (= ontslagnemend) is geworden. Maar de gevolgen van een demissionair kabinet zijn niet groot. De vier regeringspartijen hebben vanmorgen afgesproken om met elkaar op te blijven trekken met betrekking tot de corona-aanpak. Zo kunnen nog steeds maatregelen worden genomen om de verspreiding van het virus zoveel mogelijk af te remmen. Een demissionair kabinet kan alles wat een missionair kabinet ook kan.

„Voor de mensen thuis is het misschien wat raar”, zei Frits Wester vanmiddag in RTL Nieuws. „Het kabinet valt, maar gaat toch gewoon door. Maar de verkiezingen zijn al heel snel en dat maakt dit symbolische gebaar om af te treden misschien wel makkelijker.”

Het aftreden is dan ook geen harde klap. „Eerder een soort judorol, met een zachte landing. Maar daarmee wordt wel de collectieve verantwoordelijkheid genomen voor het falen van de overheid op veel fronten.”

Eric Wiebes

Alleen minister Wiebes van Economische Zaken komt niet terug in het demissionaire kabinet. „Het lijkt me een persoonlijk besluit, ook wel een hard besluit”, zegt NOS-verslaggever Xander van der Wulp. Wiebes heeft toentertijd als staatssecretaris van Financiën de Kamer verkeerd geïnformeerd. Dat gaf hij eind vorig jaar toe aan de ondervragingscommissie die de toeslagenaffaire onderzoekt. „Ik had beter moeten opletten”, stelde hij. Minister Cora van Nieuwenhuizen (Infrastructuur en Waterstaat) zal de taken van Wiebes tijdelijks overnemen.

Wiebes heeft in coronatijd veel werk verricht voor economische hulp aan door corona getroffen bedrijven, en zijn vertrek komt dan ook „op een bijzonder moment”, schrijft Telegraaf-verslaggever Alexander Bakker.

Onvermijdelijk aftreden

De positie van het kabinet werd onhoudbaar door de verregaande conclusies van het rapport Ongekend Onrecht van de commissie-Van Dam over de affaire. Al snel na de publicatie ervan in december nam de druk op het kabinet toe om de ultieme vorm van politieke verantwoordelijkheid te nemen. Vrijwel de voltallige oppositie wilde ook dat het kabinet zou aftreden.

De speciale Kamercommissie concludeerde dat ouders „ongekend onrecht” is aangedaan. Het kabinet, de Kamer, de Belastingdienst en de rechtspraak hebben de „grondbeginselen van de rechtstaat” geschonden, met verregaande gevolgen voor vele duizenden ouders. De ontspoorde fraudejacht vond vrijwel volledig plaats tijdens de kabinetten-Rutte.

In de zomer van vorig jaar stemde de volledige Kamer in met een parlementaire ondervraging naar de politieke en ambtelijke verantwoordelijkheid in het overheidsschandaal. Het rapport kwam half december uit en zorgde al voor een belofte van het kabinet om ouders sneller en ruimhartiger te compenseren. Een maand later werd pas intensief gesproken over politieke gevolgen.

Kan Rutte weer premier worden? 

Goed nieuws voor Rutte-fans en voor de politicus zelf. Want Mark Rutte kan zeker weer premier worden. Zoals het er nu naar uitziet blijft Rutte lijsttrekker van de VVD. In elk geval geen concurrentie meer van Lodewijk Asscher, die gisteren aftrad.

Kabinet demissionair in crisis

Het is eerder gebeurd dat een kabinet demissionair was tijdens een crisissituatie. De treinkaping bij De Punt en de gijzeling van een lagere school in Bovensmilde hielden Nederland eind mei 1977 wekenlang in de greep, toen het kabinet-Den Uyl net was afgetreden.

Lees ook: Kabinet valt, dat is al de zesde keer sinds het begin van deze eeuw

Foutje gezien? Mail ons. Wij zijn je dankbaar.