Redactie Metro
Redactie Metro Binnenland 7 okt 2020, 
Leestijd: 4 minuten

‘Nederlandse Staat moet diamant van sultan en andere roofkunst teruggeven’

foto van diamant van Banjarmasin
Diamant van Banjarmasin, nu nog in het Rijksmuseum Foto: Rijksmuseum

De Staat moet voormalig door Nederland gekoloniseerde landen aanbieden geroofde kunst en culturele voorwerpen zonder voorwaarden terug te geven. Dat stelt de Adviescommissie Nationaal Beleidskader Koloniale Collecties in een rapport dat vandaag is overhandigd aan minister Ingrid van Engelshoven van Cultuur.

De commissie werd vorig jaar op verzoek van de minister ingesteld door de Raad voor Cultuur, met als opdracht een advies te formuleren over de omgang met koloniale collecties.

Geroofde voorwerpen

Specifiek wilde de minister weten wat ze moet doen met voorwerpen die uit voormalig gekoloniseerde landen werden geroofd. Het gaat om spullen uit de periode vanaf het begin van de zeventiende eeuw, toen Nederlandse schepen voor het eerst richting Azië vertrokken en 1975, toen Suriname onafhankelijk werd. In totaal zijn er honderdduizenden van deze voorwerpen in Nederland. Zo heeft Nederland, op Indonesië zelf na, de grootste collectie van Indonesische cultuurgoederen ter wereld.

Lees hier hoe onlangs een activist het recht, en een Afrikaans beeld in het museum, in eigen handen nam

Diamant van Banjarmasin

In het Rijksmuseum ligt bijvoorbeeld de diamant van Banjarmasin, die zijn naam te danken heeft aan een Indonesische sultan (en waar ook een populair kinderboek over is geschreven). Nederland kreeg de diamant in handen nadat het in 1859 de macht in het gebied had overgenomen. De diamant wordt ook door het Rijksmuseum zelf aangeduid als „oorlogsbuit”.

De vraag aan wie de diamant dan moet worden teruggegeven, speelt al langer. „Van mij moet het terug maar aan wie retourneren?”, vraagt ‘Indisch4Ever’ zich af op Twitter. „Aan de erven of is de staat Indonesia de enige erfgenaam? Aan een museum en welk museum? In Jakarta of te Banjarmasin? Was die diamant eerlijk in bezit gekomen van de sultan?”

Verantwoordelijkheid Staat

De adviescommissie vindt dat Nederland „verantwoordelijkheid moet nemen voor zijn koloniale verleden” door te erkennen dat er voorwerpen gestolen zijn. Er moet de landen die vroeger een Nederlandse kolonie waren, waaronder Suriname, Indonesië en de Caribische eilanden, volgens de commissie „onvoorwaardelijke teruggave” worden aangeboden van voorwerpen die onvrijwillig aan Nederland zijn afgestaan.

Lees hier over de vingervlugge dieven en hun wisseltruc met diamanten

Voorzitter van de commissie Lilian Gonçalves-Ho Kang You: „Het gaat erom dat ieder mens zijn geschiedenis wil kennen en kunnen doorvertellen aan de hand van zijn erfgoed. Dat dit erfgoed zich vaak buiten de wil van de bevolking niet meer in het eigen land bevindt is een historisch onrecht. Dat onrecht moet worden erkend en er moet bereidheid zijn het zoveel mogelijk te willen herstellen. Daarmee gaat het dus om een moreel onderwerp, dat niet voor niets steeds meer in de belangstelling staat.”

RSPCT

De commissie benadrukte het belang van het „respecteren van de opvattingen en wensen” van deze landen. Nederland moet ervoor waken geen „neokoloniale houding” aan te nemen door enkel vanuit de eigen opvattingen naar het onderwerp te kijken.

Verder wil de commissie dat ook verzoeken van landen die geen Nederlandse kolonie waren en verzoeken over voorwerpen die niet zijn geroofd serieus worden genomen. Er moet een onafhankelijke adviescommissie worden opgericht, die de overheid moet helpen verzoeken te behandelen. Een speciaal op te richten Expertisecentrum Herkomst Koloniale Objecten moet zich focussen op onderzoek naar de herkomst van voorwerpen en het optuigen van een database.

‘Grote stap’

Het Nationaal Museum van Wereldculturen (NMVW), dat al veel langer met de ‘roofkunst’ bezig is, noemt het rapport van de Adviescommissie Nationaal Beleidskader Koloniale Collecties een „grote stap voorwaarts”. Onder meer het Tropenmuseum in Amsterdam en het Museum Volkenkunde in Leiden vallen onder het NMVW. Ook het Rijksmuseum is positief.

„Hiermee neemt Nederland zijn verantwoordelijkheid door het onrecht te erkennen en teruggave mogelijk te maken”, aldus directeur van het NMVW Stijn Schoonderwoerd. „Wij juichen dat toe.” Ook noemt hij het terecht dat de commissie de mogelijkheid biedt voor het claimen van objecten die niet onder dwang zijn afgestaan. Het museum hoopt dat het advies op korte termijn wordt omgezet in beleid.

Ook het Rijksmuseum vindt het goed dat er een advies ligt en er beleid wordt gemaakt. Over het oprichten van een onafhankelijke commissie en een expertisecentrum om eventuele claims van staten te behandelen is het museum eveneens positief. „Wij verwachten dat dit zal bijdragen aan een constructieve dialoog met landen van herkomst.”

Het militair koloniaal Museum Bronbeek in Arnhem, dat een grote collectie voorwerpen uit onder meer Indonesië, Suriname en Curaçao beheert, wil vandaag nog niet reageren. „We wachten het beleid van het kabinet af”, aldus een woordvoerder. Het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden, dat een groot aantal voorwerpen uit voormalige niet-Nederlandse koloniën beheert, wil ook nog niet reageren op het rapport.

 

Foutje gezien? Mail ons. Wij zijn je dankbaar.