Redactie Metro Binnenland 23 mrt 2020, 15:59

Leestijd: 3 minuten

Ondergronds uitwijken

Onderduiken in een atoombunker? Het kan nog steeds: virtueel of in levende lijve. Verscholen in de Westzeedijk, vlak naast de Kunsthal, zit een stukje geschiedenis verborgen onder de grond. Dankzij Stichting Cultureel Erfgoed Koude Oorlog en de augmented reality-app* van Must See is deze parel uit de vergetelheid gehaald. Een videocrew van RET Uitwijkers neemt polshoogte en wordt teruggeworpen in het tijdperk van de Koude Oorlog.

Tekst: Cindy Mirande

Drie mannen in een uniform van de Bescherming Bevolking (BB) onderwerpen de crew aan een beveiligingsprotocol waar je u tegen zegt. Zelfs de geigerteller komt eraan te pas. Schuilen voor een atoomaanval doe je niet even. Je zit twee dagen opgesloten in een kleine ruimte. Het proviand: droge biscuits. Je doet je behoefte op een emmer. Ook moet je voortdurend aan een ventilatiewiel draaien voor zuurstoftoevoer.

Russische dreiging

Veel mensen denken dat de atoombunker een fenomeen is uit een ver verleden. Niet dus, want in Zweden en Zwitserland worden momenteel nieuwe bunkers gebouwd, vanwege de nucleaire dreiging die van Rusland uitgaat. En dan te bedenken dat dit soort maatregelen waarschijnlijk weinig zoden aan de dijk gaat zetten. Want een atoombom, daar is maar weinig tegen te doen. Daar dachten ze 50 jaar geleden anders over. De bevolking ontving een gele envelop met het document ‘Wenken aan de bevolking’. Hierin werd geadviseerd om na het zien van de felle lichtflits, de explosie van de atoombom, onder een trap of tafel te schuilen en de huid zoveel mogelijk te bedekken. Een ander advies: het inslaan van een “ijzeren noodvoorraad met droge biscuits”. Rémon de Man, gastheer, voorzitter en vrijwilliger van Stichting Cultureel Erfgoed Koude Oorlog, meldt droog: “Die twee dagen zijn zo voorbij als je zo’n biscuitje probeert weg te knagen.”

Medewerkers van de Kunsthal ontdekten de bunker, groeven deze op en maakten hem schoon om er een expositie in te kunnen houden. Later komt de bunker onder beheer van de stichting. Deze brengt met vrijwilligers de bunker in originele staat terug. Regelmatig speurt Rémon naar typische artefacten uit de tijd van de Koude Oorlog, om de sfeer compleet te maken.

Wie een kijkje wil nemen, bezoekt de atoombunker aan de Westzeedijk tijdens de Open Monumentendag in september. Daarnaast wordt de bunker vier keer per jaar opengesteld voor publiek. Wie niet zo lang wil wachten, bekijkt de YouTube-video van RET Uitwijkers of downloadt de app van Must See Rotterdam om met augmented reality te ervaren hoe het in de bunker toegaat.

Schuilen in een metrostation

Naast de atoombunker op de Westzeedijk telde Rotterdam 17 vergelijkbare schuilkelders. Ook bijna alle metrostations van de RET waren ingericht als schuilkelder. In de wanden zaten holtes met toiletten, voedselvoorraden en kisten met bouwpakketten waarvan bedden konden worden gemaakt. De rijtuigen deden dienst als zitplaatsen. De meeste bunkers werden na de val van het IJzeren Gordijn gesloten, afgebroken of kregen in 1989 na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie een andere bestemming.

Burgerbescherming

De desastreuze gevolgen van de oorlogsbrand voor Rotterdam leidde in de jaren 50 tot de oprichting van de Bescherming Bevolking, in de volksmond de BB. Ook de watersnoodramp in 1953 stimuleerde de inzet van burgers bij rampen. De BB werd opgezet naar Engels voorbeeld. De Engelsen deden met civiele bescherming tijdens de Tweede Wereldoorlog veel ervaring op met zo’n vrijwilligersleger. De leden ruimden puin na bombardementen en bestreden brandjes. Had Rotterdam zo’n organisatie gekend, dan was de stadsbrand na het bombardement wellicht meer beheersbaar.

Tijdens de werving van vrijwilligers bleek de animo teleurstellend laag. De overheid voerde dan ook de noodwachtplicht in voor mannen die buitengewoon dienstplichtig waren. Het imago van de BB was matig, want veel Nederlanders namen de geadviseerde te nemen maatregelen bij een atoomaanval niet serieus. Na zware bezuinigingsronden werd de BB in 1986 opgeheven.