Jaap van Rijn Binnenland 6 jan 2020, 15:35

Leestijd: 7 minuten

Exit ruig, ruw & rauw Katendrecht

Nog steeds verkopen huizenontwikkelaars Katendrecht als een ruig, ruw & rauw oord, alsof je in Vak S van Stadion Feijenoord komt wonen. Terwijl het schiereiland na oplevering van weer een prijzig appartementengebouw steeds meer schurende trekken kwijtraakt en verandert in een eretribune. Het ongepolijste karakter krijgt klappen, de sfeer van een residentieel woonmilieu rukt op. De nieuwe, kapitaalkrachtige bewoners kunnen ongetwijfeld deze Kaap aan. Om toch het maritieme verleden zichtbaar te houden, verrijzen op de Pols van Katendrecht en aan de Veerlaan woongebouwen in de stijl van de oude haven- en industriearchitectuur.

Alhoewel de Rotterdamse Kunststichting al in 1982 de tentoonstelling Havenarchitectuur en een gelijknamig boek presenteerde, is deze architectuur voor woongebouwen nog niet zo lang in zwang. De inzet destijds: deze architectuur herwaarderen omdat zij van belang is voor de Rotterdamse identiteit. In de jaren 80 werd ook besloten om een tweede brug naar Zuid te bouwen. De rest is geschiedenis: de Erasmusbrug werd de grote stadsdelenverbinder.

Nieuw leven

Met het wegtrekken van de havens naar het westen sneuvelden er veel werkloze havengebouwen op de Wilhelminapier, aan de oostkade van de Rijnhaven en rond de Spoorweghaven en Binnenhaven. Gelukkig werd ook wat behouden, ongetwijfeld mede dankzij de doorwerkende invloed van die tentoonstelling en de brug. Denk aan het Entrepot, het Poortgebouw (wanneer zet de stad zich eens echt in voor dit gebouw), Las Palmas, de HAL-terminal, hier en daar een veem en, last but not least, Hotel New York. De laatste werkloze havengebouwen worden nu ook een nieuw leven gegund. Koffiepakhuis Santos krijgt een designbestemming en Fenix 1 is reeds opgetopt.

Retro-havenarchitectuur

Bij gebrek aan stoere havengebouwen op de Pols van Katendrecht, de smalle entree vanaf de Hillelaan naar het oude Katendrecht, bedachten architecten en stedenbouwers een kunstgreep: harde retro-havenarchitectuur. De nieuwe gebouwen moeten een robuust tegenwicht bieden aan de lage nieuwbouw langs de kades. Geen idee waarom, want die huizen zijn geliefd bij de bewoners.

Argeloze passanten kunnen denken dat de inmiddels gerealiseerde Musa en Cobana herbestemde pakhuizen zijn. De werkelijkheid is anders, zo weten Rotterdammers. Sterker nog, op deze plek stonden nooit dergelijke havengebouwen. De Pols bestond uit vier stroken die in rechte lijnen liepen. Aan zowel de kade van de Maas- als de Rijnhaven deden lange, lage loodsen – want schepen zijn lang – dienst als opslag. Op de middelste strook waren naast loodsen onder meer een paar fabrieken gebouwd. Alleen koffieopslag Santos, ooit het hoogste veem van Rotterdam, en de nog steeds actieve Codrico-fabriek waren (en zijn) grote gebouwen.

Bij de Pols-ontwikkeling houden de ontwerpers de bestaande stroken, de straten, in ere. De architectuur van de nieuwe gebouwen verwijst naar havengebouwen, zoals die van drie vemen die aan de oostkade van de Rijnhaven stonden (zie foto). Zichtbaar zijn brede, uitstekende bordessen en bij het gebouw rechts de uitklapbare laadplatforms, verdeeld over maar liefst vijf verdiepingen. Hier draaide alles om zo snel mogelijk te kunnen laden en te lossen. Stel je eens voor, dat middelste gebouw gerenoveerd: mensen zouden van de Rijnhaven tot aan de Coolsingel in de rij staan om hierin te mogen wonen.

Industrieel

De nog te bouwen appartementsgebouwen en een hotel aan de Rijnhavenkade krijgen een transparant en industrieel uiterlijk, zodat ze aansluiten op de Codrico-fabriek. Binnenkort start de bouw van Bay House op de al jaren braakliggende parkeergarage – driekwart van de prijzige appartementen is reeds verkocht – en het MGallery by Sofitel-hotel. De gebouwen worden nar verwachting in 2022 opgeleverd.

Bananen

De reeds opgeleverde gebouwen aan de Maashaven hebben stenen gevels met een relatief warme uitstraling. De vormgevers van Musa en Cobana deden inspiratie op bij onder meer het gevelbeeld van een los Codrico-gebouw. Zo zijn de donkere baksteenvlakken met betonnen accenten overgenomen. Een aardig detail die de Cobana-gevel interessanter maakt: de spiltrap die op de achtste verdieping uit het gebouw komt. Cobana staat aan de Bananenstraat en is vernoemd naar een bananenhandelaar. Het gebouw biedt naar volgens de eigenaar betaalbare woonruimte voor young professionals.

De nog in aanbouw zijnde Groene Kaap verbindt na oplevering het werkmansverleden met het naar duurzaamheid snakkende heden door veel groen te bieden.

Europa’s kortste stadsboulevard

Vanuit de nieuwe gebouwen hebben bewoners zicht op onder meer drie loodsen met schaaldaken die aan de Brede Hilledijk staan. Of ze behouden kunnen blijven, is de vraag. Wellicht kan de garagist van Garage Rijnhaven er meer over vertellen. Hij weet al 25 jaar dat hij dit gemeentepand op een dag moet verlaten. Maar na een kwart eeuw is hij uiteraard vergroeid met deze plek. Het blijkt een perfecte stek, want dankzij de metro is zijn garage goed bereikbaar voor klanten uit alle delen van de stad. Hij ontving inmiddels een bericht dat deze strip bedrijfsgebouwtjes in de tweede helft van 2020 wordt gesloopt.

We kijken naar de nieuwbouw aan de overkant van de straat. Terwijl de winterzon uitbundig straalt, ligt de Brede Hilledijk voornamelijk in de schaduw van de nieuwe hoge gebouwen. Deze wat sombere straat zal uitgroeien tot Europa’s kortste grootstedelijke stadsboulevard, die loopt van het metroviaduct tot aan de dorpse laagbouw van Katendrecht. Dat kun je ook een prestatie noemen. Wat komt er eigenlijk in de plaats van de bedrijfjes? De garagist vernam dat het zomaar een shopping mall voor cruisegangers zou kunnen worden. Kortom, ook hier zullen de ruwe kantjes van Katendrecht worden glad getrokken.

Plundera!

Vlak na de Pols doemt aan de Veerlaan een enorm bouwwerk op dat dankzij een overweldigende glasmassa transparant oogt. Het is de verbouwde opslagloods Fenix 1, die met behoud en toevoeging van robuuste details een derde leven is gegund. De eerste versie van deze loods droeg ooit de naam San Francisco. Na Plundera! oorlogsactiviteiten van de Duitsers – ze sleepten onder meer beeldbepalende, zwarte, stalen laaddekken naar hun industriële Heimat-grotten – werd het onttakelde gebouw na de oorlog in de delen Fenix 1 en Fenix 2 gehakt. De trek van de havens richting het westen gaf later de genadeklap: de loodsen waren rijp voor de sloop. De herwaardering voor stoere havenarchitectuur werd de redding voor Fenix 1.

Afmeren

Fenix 1 kun je als havenarchitectuur in het kwadraat bestempelen, want dit gebouw bestaat uit twee forse maritieme delen. De gestripte en opnieuw uit vooral staal opgetrokken Fenix 1 vormt een solide basis voor het hypermoderne glaspaleis. De frisse, witte gevel maakt het gebouw vriendelijker dan de betonnen muren van de oude Fenix 1. Fraai zijn onder meer de grote, originele raampartijen, jarenlang verscholen achter groene panelen, die een inkijk geven in de kantoren. De liefhebber van de oude San Francisco zal aangenaam verrast zijn over de terugkeer van de zwarte kozijnen van de laaddekken.

Afhankelijk van waar je staat, lijkt het of de bouwer een cruiseschip op de voormalige loods heeft aangelegd. Wie voor het eerst vanuit de Atjehstraat de glazen balkons ziet, zal er niet van opkijken als het gevaarte langzaam los van de kade komt. De opvarenden, op weg naar de fjorden van Noorwegen, knikken met een drankje in de hand vanaf de dekken de stervelingen op de kade minzaam toe.

Katendrecht groeit zichtbaar weg van het woelige verleden. Ruig, ruw en rauw? Ja, in de stoutste dromen van de nieuwe bewoners.

Park Maashaven: gesprek-aanjagend-groen

De gemeente Rotterdam verwoordt haar groenambities in de actienota Rotterdam gaat voor groen. Er moet 20 hectare groen bij in drie jaar tijd. Dat zijn zo’n 40 voetbalvelden. Dat lijkt veel, want het valt al niet mee om een enkel voetbalveld te realiseren (Feyenoord City). Een grote klapper maakt de stad met meer groene daken. Het college boekt in het actieplan alvast 7 hectare vergroende daken in, zo’n 14 voetbalvelden.

Leggen we de gemeentelijke groenambities op de Pols van Katendrecht, dan valt op dat deze buurt in wording nogal stenig wordt. Privé valt voor de bewoners van de nieuwe gebouwen wel van groen te genieten. Zo biedt Cobana op de tweede, derde en vierde verdieping daktuinen. In de Groene Kaap, dat naast Cobana in aanbouw is, kunnen bewoners straks ontspannen in een hellend binnenpark, dat volgens de plannen tot 18.00 uur ook voor passanten wordt opengesteld.

Meer groen moet Park Maashaven gaan bieden, vanaf de Maassilo tot aan de Pols van Katendrecht. Het gaat hier voorlopig om gesprek-aanjagend-groen in verschillende varianten, bewoners mogen meedenken. Die zijn vooral huiverig voor overlast van junkies en een gemeente die het onderhoud verwaarloost, zo bleek tijdens een eerste bijeenkomst. Mocht deze sombere visie uitkomen, dan maken ze het inmiddels ex-park ongetwijfeld bouwrijp. En wat kunnen we dan verwachten? Boerderettes. De haven was ooit een polder, dus krijgt dat verleden met ook deze bouwstijl een plek met een cultuurhistorisch verantwoord retro-tintje.

Meer informatie: Actienota Rotterdam gaat voor groen, www.rotterdam.nl