Tara Lewis Binnenland 11 mei 2018, 10:51

Leestijd: 5 minuten

Wat moeten we toch met het Schouwburgplein?

Wat gebeurt er als studenten van de Willem de Kooning zonder enige ruimtelijke beperking een nieuw ontwerp voor het Schouwburgplein mogen maken? Het levert een bonte verzameling aan ideeën op, van trappen tot kraters.

Door Tara Lewis

Het is een van de meest bekritiseerde plein van Rotterdam: Schouwburgplein, ontworpen door Adriaan Geuze. Deze vlakte wordt echter door stedenbouwkundigen, architecten én toeristen wel interessant gevonden. Het museum voor moderne kunst in New York, Moma, kocht zelfs de maquette aan. Harm Scholtens, hoofd van de afdeling ruimtelijk ontwerp aan kunstacademie Willem de Kooning, vond die discussie een interessante aanleiding om zijn tweedejaarsstudenten hun visie op het plein te laten geven. Scholtens: “De opdracht was om in zes weken tijd een out-of-the-box-visie te laten zien. Het ontwerp hoefde niet realistisch te zijn, belangrijker was om mensen te kunnen enthousiasmeren.” Onderdeel van de opdracht was om de foyer van de Schouwburg en het plein beter met elkaar te verbinden, zowel fysiek als qua programmering.

Krater

Begin april waren alle maquettes één middag te zien in de foyer in de Schouwburg. Een zestal studenten gaf een mondelinge toelichting bij hun ontwerp en voerden met het publiek een discussie. Nino Vogels trapte af, met een gewaagd voorstel om van het plein een krater te maken. Vogels: “Het bombardement sloeg een krater in Rotterdam, waardoor het hart uit de stad werd getrokken. Op dit moment is het plein rauw en kil, het nodigt niet uit om op te verblijven.” Door de stad letterlijk een krater te geven, met in het midden een podium, wil hij de stad haar hart teruggeven. Langs de wanden van de krater kunnen mensen verpozen.

Ode aan Geuze

De kritiek van Vogels op het plein wordt niet door alle studenten gedeeld. Zo stelt Raúl Cortes dat het probleem van het plein vooral ligt in de ontbrekende connectie met de omliggende gebouwen. Met strepen in de kleur van het rode staal maakt hij die connectie. “West 8 gebruikt deze kleur vaak in hun ontwerpen, door deze prominent te gebruiken is dit een ode aan Adriaan Geuze.” Een ander interessant voorstel van Cortes is om de gevel van Pathe te strippen, waarbinnen -zo blijkt- zich drie blokken bevinden. “Ik heb deze gevel eraf gehaald. Door de drie blokken iets uit te breiden komen ze goed tegen elkaar te staan en ontstaat er een nieuwe gevel die strakker en minder opvallend is.”

Zwart gat

Volgens Thyra Bakker verandert het plein ’s avonds in een zwart gat en is het eigenlijk alleen in de zomer levendig. Wat haar betreft haar zijn alle elementen om van het plein een prettige verblijfsplek te maken wel aanwezig in de buurt, dus moet er een soepele verbinding komen in de vorm van een verlichte trap, die de mensen vanaf het Kruisplein, over de Pathe, richting de Schouwburg brengt. Haar idee om hoogte én licht toe te voegen komt onder meer van het succes van de trap tegen het Groothandelsgebouw van Winy Maas en de Luchtsingel van ZUS.

Garage

De studenten hebben zelf veldonderzoek gedaan op het plein, door te observeren en mensen te interviewen. Daarin was de opdracht om te kijken of de wetten voor de openbare ruimte uit het beroemde boek ‘A Pattern Language’ uit 1977 vandaag de dag nog steeds gelden. Het Schouwburgplein van Geuze is uitdrukkelijk niet volgens de richtlijnen uit het boek ontworpen. Scholtens: “Volgens Pattern Language strijken mensen pas ergens neer als ze zich veilig voelen, doordat ze bijvoorbeeld rugdekking hebben. Daarom zal je niet zo snel iemand middel op een leeg plein zullen zien zitten.” Toch ziet hij de stedenbouwkundige waarde van Geuzes ontwerp. “Vijfentwintig jaar geleden was Geuze een jonge god die dit plein wereldwijd op de kaart heeft gezet. Toen was het dynamisch, nieuw en spannend, met gebruik van nieuwe materialen en technieken. Het is een conceptueel en filosofisch plein, geïnspireerd op de Rotterdamse haven. Voor architecten is dat echt genieten, maar de gewone man kan er toch minder mee.” Daarom is het de hoogste tijd voor een jonge generatie van vernieuwers, vindt Scholtens. “Mijn opdracht aan de studenten was: wie wordt de nieuwe Adriaan Geuze? Het is tijd dat hij het stokje overdraagt.”

Obstakels

Uit de verschillende visies kwam volgens Scholtens één belangrijke observatie terug: “De functies die om het plein liggen, zoals de Schouwburg en horeca, door allerlei obstakels geen verbinding met het plein hebben.” Hij is in zijn nopjes met de verscheidenheid aan gepresenteerde ontwerpen. “In totaal zijn tweeëntwintig maquettes gemaakt. Ik was zeer tevreden met de ambitie en gedrevenheid die ik bij de studenten zag tijdens het proces. Wat me ook heeft geraakt is het optimisme waarmee ze het plein benaderde. Je kunt snel cynisch worden in zo’n opdracht door te denken: ‘dit kan of lukt niet’, maar daar hebben zij gelukkig nog geen last van.”

Dun dak

Een van de ‘problemen’ van het plein is bijvoorbeeld dat het dak van de parkeergarage, die ouder is dan het ontwerp van Geuze, relatief dun is. Daarom kunnen er geen bomen op groeien. Studenten losten dit op verschillende innovatieve manieren op, bijvoorbeeld door verrijdbare blokken waar gras, boom en wortel inzitten. Sommigen besloten juist de garage te gebruiken als verblijfsplek, passend bij de verwachting dat er in de toekomst minder auto’s zijn.

Knusheid

Over vier jaar wordt het dak van de garage daadwerkelijk aangepakt, vertelde wethouder Eerdmans in 2017, toen bekend werd dat de gemeente drie miljoen euro zou investeren om het plein ‘gezelliger en toegankelijker’ te maken. Uit het succes van het ‘Giant Flying Grass Carpet’ wat nu op het plein ligt, blijkt wel dat enige knusheid het plein ten goede komt. Onlangs werd bekend dat Pathe zijn buitenkant van golfplaten inruilt voor een witte gevel. De aanpak van het garagedak zou de perfecte aanleiding kunnen zijn om van het ‘filosofische’ plein een plek te maken waar niet alleen toeristen en architecten, maar Rotterdammers graag willen zijn. Jammer genoeg was de gemeente niet aanwezig bij de presentatie van de tweeëntwintig maquettes. Wie weet hadden ze daar zomaar de nieuwe Adriaan Geuze ontmoet.