Tara Lewis
Tara Lewis Binnenland 14 mei 2018, 
Leestijd: 2 minuten

Ode aan Tuschinski, de Rotterdamse bioscoopkoning

Ode aan Tuschinski, de Rotterdamse bioscoopkoning Foto: Collectie Stadsarchief Rotterdam

Tuschinksi, Amsterdams? Dat zou je denken inderdaad. Maar de hoofdstad telt slechts één Tuschinski-bioscoop, terwijl dat er in vooroorlogs Rotterdam veel meer zijn geweest. Tot het Duitse bombardement daar in één klap een einde aan maakte.

Door Ilja Post

De naam Abraham Tuschinski wordt in Rotterdam niet vaak meer gebezigd. Onterecht eigenlijk, want de Pools-Joodse bioscoopmagnaat was onlosmakelijk met de stad verbonden. Zo kwam hij in 1904 in Rotterdam terecht, 18 jaar oud en geen cent op zak. Desondanks opende hij nog geen zeven jaar later zijn eerste bioscooptheater aan de Coolvest. Het begin van een Rotterdams filmhuis-imperium, dat zich in 1921 zelfs naar hartje Amsterdam uitbreidde.

Vier miljoen

Toen werd daar, in de Reguliersbreestraat, het luxueuze Theater Tuschinski opgeleverd. Een filmhuis van grote stijl en klasse, vermaard om de rijk gedecoreerde gevel en opvallende bouwstijl. Kosten: zo’n vier miljoen oude guldens. Opmerkelijk genoeg is het inmiddels tevens zijn enige overgebleven bioscoop. Zijn Rotterdamse theaters overleefden geen van allen de oorlog. Op 14 mei 1940 – nota bene zijn verjaardag – ziet Tuschinski ze allemaal in vlammen opgaan.

Vlucht

Strijdvaardig laat hij dan nog weten na de oorlog een nieuw theater te bouwen. Maar het mocht niet zo zijn. Zijn Joodse afkomst dwingt hem onder te duiken en mogelijkheden te zoeken om te vluchten. Dit mislukt en hij wordt verraden. Samen met vrouw en kinderen wordt hij opgepakt en naar Auschwitz getransporteerd. Bij aankomst worden ze meteen vergast.

Herdenken

Voor de Rotterdamse filmmaker Arthur Bueno reden genoeg om op de dag dat Rotterdam traditiegetrouw het bombardement herdenkt óók eens stil te staan bij de stormachtige carrière van Tuschinski – en alles wat deze ‘bioscoopkoning’ voor de stad betekent heeft.

LantarenVenster

Daarom eert Rotterdam dit jaar Tuschinski tijdens de herdenking op maandag 14 mei, met een speciaal programma in LantarenVenster. Zo kan gratis de H.J.A. Hoflandlezing worden bijgewoond die dit keer wordt gegeven door NIOD-directeur Frank van Vree en in het teken staat van film, geschiedenis en herinnering.

Documentaire

’s Avonds start de Tuschinski filmavond met Bueno’s documentaire, waarin hij laat zien hoe Tuschinski erin slaagde om de stad te veranderen, door de Rotterdammers in zijn bioscopen te laten zien hoe de rest van de wereld eruitzag. Na een muzikale bijdrage van Gerard Cox, volgt de drievoudig Oscarwinnaar Casablanca uit 1942 (Tuschinski’s sterfjaar), die nog altijd wordt genoemd als één van de beste films ooit.

Nieuwspeper