Julia Osendarp Binnenland 13 jan 2023, 17:14

Leestijd: 5 minuten

NL Wallet ligt klaar, maar weet jij wat dat is? ‘Al jouw gegevens in een digitale kluis’

De digitale bewijspas, oftewel de NL Wallet, wordt nog dit jaar in leven geblazen. Waarmee je op een gemakkelijke manier allerlei gegevens, digitaal, bij de hand hebt en kunt delen met instanties. En ondanks dat de Tweede Kamer tegen was, komt de digitale kluis er dan toch. Hoewel niet iedereen hierom staat te springen.

Legitimatie, rijbewijs, verzekeringspapieren, diploma’s, bankgegevens, medische gegevens het kan allemaal in de NL Wallet. Het is de Europese digitale kluis, die je op telefoon installeert voor een veilig gebruik van digitale identiteiten. Want digitale identiteiten hebben we inmiddels genoeg. Jouw digiD, OV-account, accounts voor webshops, social media-accounts en ga zo nog maar even door.

NL Wallet voor alle digitale gegevens

Onderzoeksplatform Follow the Money sprak met beleidsmakers en deskundigen over digitale identiteit en woonde bijeenkomsten over de NL Wallet bij. Het idee is dat men straks al deze identiteiten in één NL Wallet bewaart en zelf beslist welke informatie zij delen. Zo kun je er straks voor kiezen om bij het legitimeren bijvoorbeeld alleen een geboortedatum te tonen. Dat noemt men attribute-based credentials, oftewel kleine stukjes informatie, die je zelf deelt. En maakt je baas over jouw eigen data.

Naast de overheid, onder leiding van het ministerie van Buitenlandse Zaken, zijn inmiddels ook private partijen bezig met het maken van erkende wallets. De EU moedigt het wallet-principe aan. Lidstaten mogen hun eigen wallet bouwen of een commerciële partij erbij betrekken. Deadline? 2025 moet de wallet op Europees niveau beschikbaar zijn. Al deze wallets bij elkaar en de Europese afspraken daaromheen noemt men de Europese Digitale Identiteit (EDI), waar Metro eerder over schreef. 

Twijfels en kritiek op digitale wallet

Tech-giganten als Apple of Google blijken een belangrijke speler in dit verhaal. Zij creëren immers het besturingssysteem voor de telefoons. Vanuit de Nederlandse overheid toetsen beleidsmakers met de NL Wallet of de Europese kaders haalbaar zijn. Staatssecretaris Alexandra van Huffelen (Koninkrijksrelaties en Digitalisering) loopt voorop als het gaat om de ontwikkeling van de NL Wallet. „Grondige certificering en goed toezicht”, moeten volgens haar fouten of fraude voorkomen.

Maar er klinken ook twijfels over dit project. Critici stellen veelal de vragen. ‘Waarom is dit nodig?’ en ‘Moeten we dit wel willen?’. En er klinken zorgen over persoonlijke autonomie, anonimiteit, privacy, inclusie en gegevensbescherming. De overheid claimt dat de wallet niet verplicht wordt. Henk Marsman, onderzoeker en deskundige op het gebied van digitale identiteit, benadrukt tegen FTM dat de wallet nooit de enige optie mag zijn. „Als je geen alternatief voor digitale identiteit hebt, vallen mensen buiten de boot.”

Waarde van data

Staatssecretaris Van Huffelen sprak van ‘vier belangrijke uitdagingen’ rondom de Europese Digitale Identiteit. „Overvraging, overidentificatie, gedwongen gebruik en controlesamenleving en uitsluiting.” En op die vier uitdagingen zoomt FTM dieper in. Met om te beginnen overvraging. Want het gemak van alle gegevens bij elkaar is prettig, maar wordt het gemak om ernaar te vragen niet tegelijkertijd vergroot? Universitair docent en onderzoeker naar digitale identiteit , Jaap-Henk Hoepman, zegt dat daarvoor een instantie moet komen die toetst of data wel opgevraagd mag worden. Bedrijven of organisaties die dat mogen, krijgen een certificaat. Ron Roozendaal, hij was eerder bij het ministerie van Volksgezondheid verantwoordelijk voor de coronacheck-app en houdt zich nu bezig met digitale samenleving, pleit voor registratie van partijen en de gegevens die zij willen opvragen.

Onderzoeker Marsman ziet meer haken en ogen. „In de winkelstraat word je niet constant om je paspoort gevraagd, dat is niet nodig en de winkelier kan er verder weinig mee. Online is dat anders, elk brokje data is daar goud. Als iedereen een wallet heeft, kan Facebook vragen: ‘Klik op akkoord voor deze datavelden’. Dan heeft Facebook al die info. „Hij vreest dan ook voor misbruik of het ontfutselen van data bij burgers. „Voordat burgers hun wallet kunnen snappen, moeten ze eerst de waarde van hun data begrijpen. Dat is nog een hele klus.”

Tweede Kamer

Ook voor Big Tech bedrijven als Facebook, YouTube en Twitter komt de wallet aan de orde. Hoepman vreest dat dat bijvoorbeeld Facebook de gelegenheid geeft om bepaalde data in handen te krijgen. Hoogleraar en identiteitsdeskundige Elizabeth Renieris (Harvard en Stanford) verkondigde al eerder dat het overal online identificeren zijn weerslag heeft op het echte leven. „Dan verdwijnt anonimiteit.” Zij vreest, ook al heeft de burger controle over eigen data, dat grote partijen de informatie zullen misbruiken.

Vanuit politiek Den Haag klonk eveneens weerstand. Waaronder van SP’er Renske Leijten die een motie indiende tegen de Europese wallets. De Kamer steunde haar, het kabinet ging toch akkoord. Ook Don Ceder (ChristenUnie) ziet beren op de weg en diende een motie in. Ook deze motie werd door alle Kamerleden gesteund. Ceder ziet weinig terug over vrijwilligheid en alternatieven voor mensen die deze wallet niet kunnen of willen gebruiken „Zo zijn bedrijven niet verplicht om alternatieven aan te bieden en kunnen lagere overheden ervoor kiezen enkel de EDI te gebruiken”, vertelt hij tegen FTM.

Wat voor maatschappij?

Tot slot is daar de uitdaging controlesamenleving en uitsluiting. Termen die de afgelopen tijd vaker klonken. Hoepman noemde in De Groene Amsterdammer op dat door de digitale identiteit onze maatschappij kan gaan lijken „Op een vliegveld, waar je alleen met de juiste vinkjes vloeiend doorheen kunt gaan.” Roozendaal sluit af dat het ministerie van BZK nog een hoop te onderzoeken en bespreken heeft. „Je moet die gesprekken nu al voeren, in alle openheid, omdat een wetsaanpassing ze mogelijk kan maken. Daarom stellen we de vragen nu. We zijn bezig met een stresstest.”

Op1-tafel keert zich tegen influencer Mees Wijnants, die Andrew Tate verdedigt