Iris Hermans
Iris Hermans Nieuws 5 mei 2021, 
Leestijd: 6 minuten

Napoleon al 200 jaar dood, maar hierin vind je hem nog élke dag terug

Napoleon
Napoleon. Foto: GettyImages

200 jaar na zijn overlijden is Napoleon nog altijd springlevend in onze samenleving. Zo danken we onze achternaam en het rechts rijden aan de kleine generaal, die eigenlijk helemaal niet zo klein was voor die tijd (1,67m). Maar er is nog véél meer in ons dagelijks bestaan dat herinnert aan de Franse keizer in ruste. En niet alleen zijn vegan ballen.

View this post on Instagram

A post shared by Napoleon (@napoleon_nl)

Vandaag is het precies twee eeuwen geleden dat Napoleon zijn laatste adem uitblies. Hij deed dat op Sint-Helena, een eiland in de Atlantische Oceaan en hij werd 51 jaar. Zijn eigen ‘Waterloo’ was hoogstwaarschijnlijk maagkanker.

Herdenking Frankrijk

In Frankrijk wordt Napoleon vandaag herdacht, zij het zonder festiviteiten. Niet per se vanwege corona, maar vooral omdat hij nog altijd te omstreden is om er deze 5 mei une fête van te maken. Behalve veel positieve veranderingen, was er ook zijn grote hang naar status en macht en offerde hij tijdens zijn Europese plunderingen het leven van tienduizenden soldaten op, en dat zijn de Fransen óók niet vergeten.

https://twitter.com/40thbigcountry/status/1389848131043569665

Burgerlijke stand dankzij Bonaparte

De Boer, Jonk, Honcoop, Hermans. Hoe verschillend je allemaal ook van achteren heet, we hebben met z’n allen een gemeenschappelijke deler: we hebben onze achternaam dankzij Napoleon Bonaparte. Napoleon voerde in Nederland in 1810 de Code Civil in en vanaf 1811 moest iedereen naar het gemeentehuis om daar een achternaam te laten registreren.

De Burgerlijke Stand werd toen geboren, met het gemeentehuis als centrale punt. In het bevolkingsregister werden vanaf dit moment de nieuw geborenen, de sterfgevallen en de huwelijken bijgehouden. Een grote omslag waar wij nu nog altijd de vruchten van plukken wanneer we een stamboom maken, of meedoen aan het Verborgen Verleden, dat toch een stuk complexer zoeken zou worden zonder al die registers.

Urinoir

„Onze stagiair heeft z’n portemonnee in de urinoir laten vallen en heeft hem op z’n bureau laten drogen.” Een zin met vier woorden ‘van Napoleon’. Na de Franse overheersing in de Nederlanden – van 1810 tot 1813 werden ‘we’ ingelijfd bij het Franse keizerrijk -, zijn veel Franse woorden blijven hangen en die we nog altijd dagelijks gebruiken.

Rechts rijden

In continentaal Europa wordt sinds het tijdperk van Napoleon vrijwel overal rechts gereden. Links rijden was een privilege van de Franse aristocratie, terwijl de plattelandsbevolking rechts moest lopen. Door de Franse Revolutie werd iedereen gelijk en Napoleon besloot dat rechts, ofwel de kant van het volk, verplicht werd. Zo ontstond in 1798 het rechts rijden, dat ook in Nederland en veel andere landen die Napoleon veroverde, werd ingevoerd.

In Nederland kozen sommige steden ervoor om na het vertrek van de Fransen weer links te gaan rijden, zoals Rotterdam. Maar in de praktijk bleek dit erg verwarrend en op 7 mei 1917 was dit de laatste stad in Nederland die het links rijden afschafte.

In opdracht van Napoleon werd het Europese wegennet flink uitgebreid met een reeks verbindingen tussen grote steden die vaak lijnrecht waren. Deze zijn ook nu nog herkenbaar als ‘route nationale’. In Nederland zijn nog altijd, in die tijd aangelegde, wegen bekend als Napoleonsweg.

Kilo’s en meters

Dat je nu precies weet dat het 137,07 kilometer (in vogelvlucht) is van Enschede naar Amsterdam, of dat je een anderhalve meter bier kunt bestellen in de skihut (normaal gesproken dan), komt allemaal door Napoleon. Hij introduceerde het uniforme metriek stelsel, waarmee een eind kwam aan alle lokale maten.

Abba’s Waterloo

Een van de bekendste Eurovisie-hits ooit is toch wel Abba’s Waterloo, dat waarschijnlijk nu de rest van de dag in je hoofd zit (you welcome). En laat deze knaller nu, met liederlijke vrijheid, verwijzen naar het Waterloo van Napoleon Bonaparte, het Belgische dorpje waar hij zijn grootste nederlaag ooit leed. In 1815 gaf hij zich daar over aan het Engelse en Pruisische leger, waarmee Frankrijk in oorlog was. Waterloo wordt sinds jaar en dag gebruikt om aan te geven dat je definitief een nederlaag hebt geleden en dat ergens een eind aan is gekomen. Of, zoals Abba, als je je overgeeft aan de liefde.

Code Napoleon

Zijn belangrijkste nalatenschap, volgens Napoleon zelf: de Code Napoleon, of de Code Civil. In dit Burgerlijk Wetboek werden dé principes uit die tijd vastgelegd: vrijheid, gelijkheid en broederschap. Ook  de hierin opgenomen scheiding van kerk en staat werd een inspiratie voor wetboeken van veel landen, zoals ons Burgerlijk Wetboek, want Napoleon stelde zijn ‘code’ uiteindelijk ook in Nederland verplicht. Zijn wetboek heeft veel invloed gehad op het Europese recht en de rechtspraak. Al stonden er ook wetten in de Code Napoleon die totaal niet meer in deze tijd passen. Bepaald was bijvoorbeeld in de Scheidingswetten uit 1799 dat een man niet van zijn vrouw mocht scheiden als deze ouder dan vijfenveertig was.

Scheiding Bill en Melinda Gates voer voor grappenmakers: ‘Hij was altijd Microsoft’

Eindexamen en klassikaal les

Napoleon komt vast en zeker met regelmaat voorbij tijdens menig eindexamen, en om het cirkeltje rond te maken: hij was het die dit eindexamen invoerde, evenals onderwijs in klassen en verplicht schoolgeld. Niet heel verrassend misschien: van 1810 tot 1813 was Frans een verplichte taal in de Nederlanden, ook in het onderwijs.

En dan ook nog dit

Nog veel meer zaken hebben we aan Napoleon te danken, zoals de gezondheidszorg die beter toegankelijk werd gemaakt voor de gewone burgers, en betere carrièremogelijkheden voor iedereen (voor mannen althans) in overheidsbestuur en leger omdat Napoleon vond dat iemands capaciteiten belangrijker waren dan iemands afkomst.

En dan hebben we natuurlijk ook nog het Napoleon-complex, al kwam dat pas lang na zijn dood als psychologische term in zwang voor mensen die hun gebrek aan lengte compenseren door overambitieus gedrag te vertonen. De benaming lijkt overigens niet helemaal te kloppen, Napoleon zou 1,67 meter groot geweest zijn, een gemiddelde lengte voor een man uit die tijd. Waarom hij dan wel vaak als ‘kleine man’ wordt neergezet? Grote kans dat de Britse spotprenten over de Franse keizer, waarin hij meestal als driftig klein mannetje werd neergezet, daar iets mee te maken hebben.

https://twitter.com/MortenSchoubye/status/1315891332343312384

Laatste woorden Napoleon

De laatste woorden van Napoleon waren, volgens Kate Williams. de biograaf van Joséphine: „France, armée, tête d’armée, Joséphine.” Eigenlijk een opsomming van vier van zijn grootste liefdes tijdens zijn leven, waaronder Joséphine. De vrouw met wie hij trouwde en van wie hij ook weer scheidde, omdat ze samen geen kinderen kregen.

Proost

Je kunt zeggen wat je wil over Napoleon Bonaparte, maar dat hij een blijvende stempel op de geschiedenis, het heden en toekomst heeft gedrukt, staat als een paal boven water. Santé dan maar, in stijl:

View this post on Instagram

A post shared by Tory O'Haire (@bacchanology)

View this post on Instagram

A post shared by Oleh Oleh Istimewa Kota Batam (@rumahkue_wiweka)

Tv-maker Van Dorst verandert naam: ‘Die/Hen/Kijk maar’

Foutje gezien? Mail ons. Wij zijn je dankbaar.

Het beste van Metro in je inbox 🌐

Meld je aan voor onze nieuwsbrief en ontvang tot drie keer per week een selectie van onze mooiste verhalen.