Redactie Metro Nieuws 30 apr 2020, 07:30

Leestijd: 3 minuten

‘Vitamine C en frisse lucht genezen’: verspreiding nepnieuws neemt toe

Niet-bewezen verbanden tussen 5G en COVID-19, valse claims over medicijnen die mensen genezen van het virus en samenzweringstheorieën over de rijken der aarde die het coronavirus zouden hebben gefabriceerd. Dagelijks circuleren zo’n tachtig tweets waarin deze misinformatie wordt verspreid.

Sinds het coronavirus ook Nederland in z’n greep heeft, wordt er behoorlijk meer ‘virusnepnieuws’ op social media verspreid. Het gaat om 251 onbetrouwbare nieuwsberichten die via Twitter worden gedeeld. Dagelijks gaat het om zo’n tachtig tweets met nepnieuws, zo blijkt uit onderzoek van het datajournalistieke platform Pointer (KRO-NCRV).

Bronnen

De bronnen voor deze misleidende tweets zijn onder meer websites zoals De Dagelijkse Standaard, Sceptr, Fenixx, Xander Nieuws en Amalek. Ook in YouTube-video’s van Robert Jensen, Ongehoord Nederland en Café Weltschmerz worden regelmatig onjuiste en onbewezen uitspraken over het coronavirus gedaan. Deze misinformatie is vaak te herkennen aan sensationele claims zonder bronvermelding of informatie die is verdraaid. Volgens deze onjuiste berichten liegt het RIVM, de medische wetenschap en de overheid over de ernst van het virus. Of het gaat over het niet-bewezen verband tussen 5G en COVID-19, valse claims over geneesmiddelen die mensen van het virus zouden genezen en samenzweringstheorieën over de rijken der aarde die het coronavirus zouden hebben gefabriceerd.

Andere nepberichten beweren juist dat we met een ‘paniekvirus’ te maken hebben: het is niet veel dodelijker dan de griep. Ook zwerven valse claims rond over huis-, tuin- en keukenmiddelen die genezing van het virus realiseren, zoals vitamine C en frisse lucht.

Hoe dan?

Voor het onderzoek heeft Pointer bijna 1,2 miljoen Nederlandstalige tweets verzameld van de afgelopen twee maanden waarin de woorden corona, coronavirus, #coronavragen, COVID of NCOV voorkwamen. Begin maart deed Pointer een eerste onderzoek in samenwerking met de NOS naar misinformatie op Twitter. Toen werd geconstateerd dat er twintig onbetrouwbare nieuwsberichten rondgaan. In de afgelopen maand is dat aantal gestegen naar 251 nepberichten. Als vervolgens gekeken wordt in hoeveel tweets deze misinformatie wordt gedeeld, dan is een flinke stijging in de laatste paar weken te zien.

De flinke stijging kan verklaard worden doordat de omstandigheden om nepnieuws te verspreiden ideaal zijn. Het coronavirus is een nieuwsonderwerp waar iedereen het over heeft, en via sociale media is het eenvoudig om een groot publiek te bereiken. Volgens nepnieuws-expert Peter Burger (Universiteit Leiden) delen mensen deze berichten vooral uit hoop: een huismiddel waarmee je COVID-19 kunt genezen geeft mensen uitzicht, ook al klopt de bewering niet. „En voor een deel is het angst. Hiervan kun je het coronavirus krijgen. Iedereen zit ernaar te turen en stuurt het door naar zijn vrienden.”

Gevolgen nepnieuws schadelijk

Nepnieuws wordt dus meer geproduceerd én verspreid sinds de uitbraak en de maatregelen tegen het coronavirus. Twitter en ook Facebook zijn zich bewust van de stijging van het aantal berichten met nepnieuws de afgelopen weken. Twitter laat in een reactie weten dat het sinds 18 maart 2.200 tweets heeft verwijderd waarin onjuiste en misleidende informatie staat.

Experts vinden dat Facebook en Twitter meer zouden kunnen doen om verspreiding van nepnieuws te beperken, omdat de gevolgen ernstig kunnen zijn. „Je ziet dan mensen handelen op basis van nepnieuws”, zegt Michael Hameleers, universitair docent politieke communicatie aan de Universiteit van Amsterdam. Burger vindt dat informatie die schadelijk is voor de gezondheid moet worden weggehaald. Ander nepnieuws zou herkenbaar moeten zijn via een label op socialemediaplatformen. „Dat daar een link komt naar een factcheck, naar betere informatie. Zodat mensen de keuze hebben.”