Merel van 't Hooft Nieuws 6 mrt 2020, 06:14

Leestijd: 5 minuten

John Bercow: ‘Je moet een gevoel voor humor behouden’

Na tien jaar lang ‘scheidsrechter’ te zijn geweest in het Britse Lagerhuis, gaf John Bercow, oftewel Mister Speaker, in oktober het stokje door. Nu is er zijn boek: Unspeakable. 

Een decennium lang zat hij als voorzitter op de ‘troon’ tussen de bekende groene bankjes van het Britse Lagerhuis, waarin de Conservatieven en Labour elkaar soms bijna letterlijk in de haren vlogen. Niet voor niets werd hij bekend als de man die herhaaldelijk met luide stem om ‘Order!’ moest roepen. Als Metro hem ontmoet, in het Ambassade Hotel in Amsterdam, zit de vriendelijke Bercow er ontspannen bij. In prachtig geconstrueerde volzinnen, waarin nooit een ‘ehm’ te bespeuren valt, kletst hij over de roerige tijden voor zijn land, zijn semi-bekendheid en de toekomst.

Onpartijdig

„De grootste buitenlandse zakenblunder sinds de Tweede Wereldoorlog” en „een roekeloze gok”, zo beschrijft hij de brexit en het referendum van 2016. Al mocht hij dat standpunt niet laten blijken op zijn voorzittersstoel, want de Speaker of the House moet onpartijdig zijn. „Dat was zeker een omslag”, zegt Bercow, die in zijn jongere jaren fanatiek parlementslid was voor de Conservatieven. „Maar het hoort nou eenmaal bij de baan, dat wist ik van tevoren. Bovendien was ik steeds minder geïnteresseerd geraakt in de strijd tussen politieke partijen, en meer in grotere, overkoepelende zaken, zoals onderwijs, armoede en LHBT-rechten. Dus hoewel ik als voorzitter natuurlijk wel mijn eigen mening had, hield ik die voor me.”

Toch liet hij in 2017 aan een groep studenten weten dat hij tegen de brexit had gestemd, wat tot kritiek leidde. „Dat was achteraf gezien misschien niet de beste keuze”, geeft hij toe. „Maar het kan niet echt een verrassing zijn geweest voor de meeste mensen. Hoewel ik vroeger eurosceptisch was, ben ik er door de jaren heen achter gekomen dat we op veel gebieden beter af zijn als we samenwerken. Ik ben nog steeds geen romanticus als het gaat om de EU, maar wel pragmatisch. We leven in een globale wereld waarin we globale problemen, zoals migratie, terrorisme en de klimaatcrisis, beter samen kunnen aanpakken.”

Memes

Mede vanwege zijn markante persoonlijkheid (die zich onder andere uit in zijn kleurrijke stropdassen), humoristische opmerkingen en dus dat constante ‘Ordaaah!’, is John Bercow inmiddels een bescheiden celebrity geworden. „Ik word inderdaad regelmatig herkend op straat, en niet meer alleen in mijn eigen land. Mensen willen een selfie, of vragen of ik ‘Order!’ wil zeggen in hun telefoon. Als ik naar wedstrijden van Arsenal ga met mijn zoon, wordt het ook altijd wel een paar keer geroepen.” Hij kan er wel om lachen. Net als om het YouTube-filmpje dat zijn dochter hem liet zien, een compilatie van zijn uitspraken op muziek. „Van mijn kinderen leerde ik dingen als ‘memes’ en ‘mashups’ kennen. Dat kan ik wel waarderen. Je moet tenslotte een gevoel voor humor behouden.”

Bercow ging in de jaren 2000 van (zeer) rechtse naar (zeer) gematigde Tory, en streed onder andere voor vrouwenrechten, het homohuwelijk en ontwikkelingshulp. Ook de komende tijd wil hij zich voor dat soort zaken blijven inzetten. Daarnaast is hij voorstander voor een stemrecht voor 16- en 17-jarigen. „Als je het leger in mag, mag roken en seks mag hebben, waarom zou je dan niet mogen stemmen?”, zegt hij, in zijn immer deftige accent. „De kans op een tweede brexit-referendum lijkt me klein, nu Boris Johnson een meerderheid heeft in het parlement, maar mocht het er ooit toch van komen, dan zouden jongeren moeten kunnen meestemmen over hun toekomst.”

Deal or No Deal

Hoe zit het eigenlijk met die toekomst? Wat staat de Britten te wachten, nu de eerste fase van de brexit is afgerond? Bercow neemt een slokje water. „Er moet de komende tijd heel tactisch gehandeld worden door de regering, en ik hoop dat dat ook echt gebeurt. Want we staan voor een moeilijke opgave. No Deal is zeker weer een optie sinds Boris Johnson de verkiezingen zo in december zo overtuigend won.”

Of het Verenigd Koninkrijk over tien jaar nog steeds zo verenigd is, durft hij dus niet te zeggen. „Als Schotland een tweede onafhankelijkheidsreferendum wil, moet Johnson daar toestemming voor geven, en dat zal hij waarschijnlijk niet doen. De afspraak was destijds dat het een ééns-per-generatie-evenement zou zijn. Tenzij de omstandigheden drastisch zouden veranderen… Nicola Sturgeon (leider van de Scottish National Party, red.) zou nu kunnen zeggen dat dat inderdaad het geval is, aangezien de Schotten destijds stemden om in het VK te blijven, maar daarmee ook in de EU. Maar ik denk niet dat het zo’n vaart zal lopen. Het zal op z’n minst nog wel een aantal jaar duren, als het al gebeurt.”

Trump

Voor het zover kan komen, vinden waarschijnlijk eerst de Amerikaanse verkiezingen plaats. Wat is zijn kijk daarop? „Ik heb het nooit onder stoelen of banken geschoven dat ik Trump een extreem arrogante, bevooroordeelde en slechte president vind”, zegt Bercow. „Maar hij heeft een substantiële groep aanhangers, dus ik denk zeker dat hij kans maakt om herkozen te worden.” Is Donald te vergelijken met Boris? „Johnson is meer sophisticated dan Trump als politicus. Hoewel hij soms elementen uit Trumps boekje gebruikt, wat verontrustend is. Johnson is heel goed in campagne voeren. Dat betekent echter niet automatisch dat je ook goed kunt regeren. Maar we staan nog maar aan het begin van zijn premierschap, en ik wil niet te vroeg oordelen. De tijd zal het leren.”

Nu hij niet meer elke dag in het Lagerhuis doorbrengt (waar hij de afgelopen tien jaar niet alleen werkte, maar ook woonde), treedt Bercow veel op als – hoe kan het ook anders – spreker, geeft hij les aan een universiteit in Londen én kan hij vaker op reis. „Die balans is fijn. Ik hoef niet meer per se elke dag te werken, en het is wat minder hectisch. Al moet ik wel ineens mijn eigen administratie doen…” Kijkt hij stiekem nog wel eens naar zijn oude kantoor, via de parlementaire debatten op tv? „Natuurlijk krijg ik af en toe wat mee, maar ik ga er niet speciaal voor zitten. Mijn baan was een privilege, maar ik kijk niet terug. Ik kijk vooruit.”

Unspeakable is verkrijgbaar bij verschillende boekhandels.