Jelmer Visser Nieuws 17 feb 2020, 16:40

Leestijd: 6 minuten

Wat is bewezen feit en virale fictie bij de coronavirus-epidemie?

57 miljoen Chinese burgers zitten al wekenlang in quarantaine, stukje bij beetje komen knappe koppen van over de hele wereld meer te weten over de infectieziekte, de impact op de wereldeconomie is al goed merkbaar en de virale berichten volgen elkaar in rap tempo op.

Hoe zit de vork exact in de steel een kleine maand nadat de eerste berichten over een wereldwijde epidemie naar buiten kwamen?

Corona/nCoV-2019/COVID-19?

De epidemie stond in de afgelopen weken vooral bekend als ‘coronavirus’. Dit heeft niks te maken met het Mexicaanse bier maar met het feit dat ‘corona’ in het Latijn ‘kroon’ betekent en het virus onder een microscoop kroonvormige uiteinden heeft. Eigenlijk elk mens is ooit wel eens besmet geweest met een coronavirus in de vorm van een reguliere verkoudheid. Er bestaan zeven coronavirussen die mensen kunnen besmetten.

Omdat de benaming ‘coronavirus’ te algemeen is, werd besloten om het virus tot ‘2019-nCoV’ (of SARS-CoV-2) om te dopen. De ziekte die het veroorzaakt wordt sinds afgelopen week COVID-19 genoemd. Dit is te vergelijken met het Hiv-virus dat de ziekte AIDS veroorzaakt indien het virus in het lichaam van de patiënt niet wordt bestreden met Hiv-remmers.

Op dit moment zijn er volgens de officiële cijfers meer dan 70.000 mensen geïnfecteerd en kwamen 1775 mensen om. Iemand die de het virus oploopt, besmet gemiddeld 2,2 anderen. COVID-19 is hiermee besmettelijker dan de seizoensgriep waarbij dit 1,3 is, maar minder dan de mazelen waar dit aantal tussen de twaalf en achttien ligt, maar waarvoor – gelukkig – een vaccin bestaat. Berichten over ‘verticale besmetting’ waarbij zwangere vrouwen hun baby’s konden besmetten zijn door wetenschappers ontkracht. Het virus verspreidt zich hoogstwaarschijnlijk via de lucht nadat een besmet persoon niest of kucht.

Over de mortaliteitsgraad is onenigheid; schattingen lopen uiteen van 0,5 procent tot 4 procent, gemiddeld wordt uitgegaan van zo’n 2,5 procent. Het absolute aantal geïnfecteerden en dodelijke slachtoffers ligt inmiddels weliswaar hoger dan bij de SARS-epidemie van 2003, maar toch was deze longinfectie dodelijker. Van de mensen die dit virus opliepen, kon 10 procent het niet navertellen.

Hoewel deze SARS 2.0 minder dodelijk is dan zijn ‘neefjes’ SARS en MERS, is het wel besmettelijker en hier zit hem daarom volgens experts dan ook het grootste gevaar in.

Hoe ouder hoe zieker

Meestal zijn kinderen, chronisch zieken en ouderen de grootste risicogroepen. Bij deze uitbraak lijken echter kinderen juist ontzien te worden en mochten ze wel besmet raken dan ontwikkelen ze vaak maar milde symptomen. Dit is bij ouderen andersom. De gemiddelde leeftijd van een COVID-patiënt is volgens het wetenschappelijke tijdschrift The Lancet 55 jaar, onder de dodelijke slachtoffers is dit 60 jaar. Tot slot lijken mannen vatbaarder te zijn dan vrouwen.

Ondanks de verregaande veiligheidsvoorschriften liepen ook 1700 verpleegkundigen en artsen die op de ‘frontlinie’ werkzaam zijn, het virus op. Zij zijn niet alleen kwetsbaar vanwege het contact met zieke mensen, maar maken ook zeer lange dagen waardoor ze niet genoeg slaap pakken. Hierdoor werkt hun immuunsysteem minder goed omdat het lichaam minder T-cellen aanmaakt bij mensen met een aanhoudend slaaptekort. Deze afweercellen zijn cruciaal in het vernietigen van geïnfecteerd weefsel.

Buiten China verspreidt het nCoV-virus zich niet heel rap. Singapore is met 77 gevallen het land met de op een na meeste gevallen, gevolgd door Japan met 65 en Hong Kong met 58. Duitsland is in Europa met zestien besmettingen het ‘zwaarst’ getroffen. In Nederland heeft tot dusver nog niemand de ziekte opgelopen.

Op het ‘Corona-cruiseschip’ Diamond Princess dat in quarantaine ligt in de Japanse havenstad Yokohama grijpt het virus wel om zich heen. 454 opvarenden van de 3711 zijn positief getest op het virus. Dit komt neer op 12 procent van de passagiers en crew aan boord.

Fake news, complottheorieën en doofpotaffaires

Omdat er nog veel vragen over de COVID-19-epidemie zijn en zo’n onzichtbaar gevaar voor veel mensen behoorlijk angstig klinkt, gonst het op sociale media van de virale spookverhalen met niet te traceren uitspraken of beelden.

Zo circuleren er video’s van patiënten die dood neer zouden vallen op straat en zou de Chinese overheid het virus ontwikkeld hebben als biologische wapen en is er een levendige handel ontstaan in mondkapjes en ‘anti-coronapillen’ op webwinkels als Amazon en AliExpress. Facebook, Google, Twitter en Reddit hebben maatregelen getroffen om niet-wetenschappelijke of onbevestigde informatie te filteren. De WHO noemt de massale paniekreactie die hierop losbarstte zelfs een ‘infodemie‘.

Omdat de ziekte voornamelijk in China heerst, is er ook een andere kant van het probleem. De Chinese overheid staat niet te boek als transparant en er wordt dan ook getwijfeld aan de juistheid van de door hen gepubliceerde feiten over de epidemie. Zij brengen vooral verhalen naar buiten waarop de regering van Xi-Jing Ping zo goed mogelijk uit de verf komt zoals het in recordtijd opgebouwde noodhospitaal in Wuhan, de inzet van ontsmettende robots in operatiekamers.

Kritiek is er ook in eigen land, het Chinese regime zou al in begin december geweten hebben van de ziekte en veel te laat hebben ingegrepen. „Je hebt geen toestemming gegeven dat de waarheid naar buiten kwam en hierdoor is de uitbraak veranderd in een nationale ramp,” meent de Chinese activist Xu Zhiyong die een dringende boodschap had aan president Xi Jinping. „In tijden van crisis ben je onwetend. Ik denk niet dat je een slecht mens bent, maar niet al te slim. Stap alsjeblieft op.” Xu is inmiddels door de autoriteiten in bewaring genomen. Hem hangt vermoedelijk een jarenlange celstraf boven het hoofd.

Gesloten overheid, virale onzekerheid

Hoewel er de afgelopen weken steeds meer duidelijk wordt over COVID-19 blijft de onzekerheid een hoofdrol spelen. De situatie in China baart grote zorgen, maar wat er precies gaande is krijgen we allicht nooit helemaal te weten.

Maar wat we wel weten is dat de ziekte tot dusver wereldwijd – los van dat ene cruiseschip – niet echt epidemisch te noemen is en dat het grootste virale gevaar als gevolg van het virus in westerse landen vooral heerst op het internet wegens het aantal besmettingen met paniek op basis van twijfelachtige informatie.

Blijft een wereldwijde pandemie uit? Dat is moeilijk te zeggen. Op dit moment is er geen sprake van een wereldwijde epidemie. Toch heeft het virus zich in 2,5 maand behoorlijk verspreid in China. Of de uitbraak over zijn hoogtepunt heen is dat weet je doorgaans pas als het aantal nieuwe besmettingen snel afneemt. En hier is evenmin sprake van.