Sofie Smulders Nieuws 20 feb 2020, 18:00

Leestijd: 4 minuten

Smartphoneloos door het leven

Wachtend op het perron – de trein is er over zes minuten – pak je je smartphone uit je zak. Argeloos scrollt je vinger op het scherm: nieuws, Instagram, appjes waar je niet op hebt gereageerd. En hoeveel stappen heb je vandaag al gezet?

De smartphone is een onafgebroken bron van gratificatie. Geluidjes, notificaties; veel apps die je gebruikt zijn ontzettend goed in het vangen van je aandacht. Het beloningscentrum in onze hersenen wordt door smartphonegebruik continu aangewakkerd. Hierdoor ontwikkel je een bepaald gedragspatroon, een verslaving die in zekere zin vergelijkbaar is met die van alcohol of roken.

De negatieve effecten van overmatig smartphonegebruik werden al in meerdere onderzoeken aangetoond. Zo zorgt het onder meer voor een verstoord slaappatroon, werkt het stress in de hand – wat als je even niet bereikbaar bent? – en verhoogt het de kans op depressie. Lukt het je om je smartphone een week links te laten liggen, dan is dat al winst voor je gezondheid, zegt Dr. Thibaud Dumas in zijn boek Détox digitale.

Week zonder

Filosoof Hans Schnitzler schreef het boek Kleine filosofie van de digitale onthouding, waarin hij verslag doet van de ervaringen van zijn studenten die ‘een weekje zonder’ deden. Inmiddels – de module digitalisering en het experiment zijn nog altijd gaande – gingen al 200 studenten van de Bildung Academie in op de uitdaging van Schnitzler. Met resultaat: over de gehele linie nam de aandacht toe, werd er effectiever gewerkt, waren ze geconcentreerder en hadden ze meer aandacht voor hun omgeving. Sommige studenten besloten na het experiment hun smartphone in te wisselen voor een ‘oude’ Nokia, anderen verwijderden sociale media.

Schnitzler, zelf overigens nooit bezitter van een smartphone geweest, ziet het experiment als een ethische oefening. „Door radicaal het patroon te doorbreken, krijg je bepaalde inzichten. Wat betekent het om een goed en waarachtig leven te leiden? Het experiment heeft overigens niet permanente digitale geheelonthouding als doel, het gaat erom inzicht te krijgen in hoe jij je tot zo’n apparaat verhoudt. We leven in een samenleving waarin we de smartphone nodig hebben, hij is onderdeel geworden van onze dagelijkse routine. Maar hoe zorg je ervoor dat je niet de slaaf wordt van dat ding?”

Verveling

Het Amerikaanse tijdschrift TIME schreef vorig jaar over niksen, een ‘typisch Nederlands’ fenomeen. Het is een manier om van de stress af te komen, een levenswijze die gebaseerd is op bewust ‘zijn’. „Gewoon in een stoel zitten of naar buiten staren”, lichtte socioloog Ruut Veenhoven niksen toe in dat artikel. Maar hoe vaak doen we dat eigenlijk nog? Als je je smartphone in de ban doet, komt daar ongetwijfeld niksen bij kijken, verveling. Je vervelen is heel functioneel, zegt Schnitzler. „Het is een bron van creativiteit, zorgt ervoor dat je ruimte hebt voor een innerlijke dialoog met jezelf. Studenten zeiden dat het gevoel hadden dat ze creatiever werden, dat er gedachten in hen opkwamen die ze normaal gesproken zouden weg swipen, één persoon zei zelfs dat hij beter uit zijn woorden kwam.” Wat Schnitzler echter ook hoorde, is dat zijn studenten het accent van het vervelen verlegden. Door de natuur in te gaan, te lezen of uitgebreid de tijd te nemen om te koken. Het vervelen werd vermeden. „De eerste twee dagen zonder smartphone komt bij velen het gevoel ‘wat moet ik nu in godsnaam doen?’ hard binnen. Het toelaten van dat gevoel en dat erkennen, kan helend werken.”

Hoe dan?

Besluit je te gaan detoxen, doe dat dan in groepsverband, raadt Schnitzler aan. „Dan kun je elkaar ondersteunen, elkaar erover bevragen en er conclusies aan verbinden. Maak er met vrienden een soort challenge van of probeer het een weekend met het gezin.” Je hoeft geen compleet ritueel te verbinden aan je digitale detox, maar achteraf over je ervaringen praten is wel belangrijk. Zet je ervaringen op een rijtje. Vond je het niks, dan weet je dat. Heb je het idee dat de detox wel wat oplevert, zorg dan dat je het met enige regelmaat herhaalt. Schnitzler: „Mensen zijn machines. Wat je door herhaling aanleert, kun je ook weer afleren. Doe het bij voorkeur in je vertrouwde omgeving en bijvoorbeeld niet als je op vakantie bent. Je geest is dan toch anders ingesteld.” Is een week een grote stap? Maak dan een voorzichtig begin met kleine dingen: zet je scherm op zwart-wit, leg je telefoon weg als je thuiskomt of laat hem thuis als je weggaat. En voor degenen die vrezen voor hun bereikbaarheid: de internetloze telefoon bestaat nog altijd.