Vincent Smit Nieuws 24 feb 2020, 06:14

Leestijd: 4 minuten

Julian Assange: Journalist of klokkenluider?

Sinds hij in 2006 klokkenluidersplatform WikiLeaks heeft opgericht, probeert Julian Assange uit handen te blijven van de Amerikaanse overheid. Hij zit op dit moment in een Britse cel. Een rechter in Londen buigt zich vanaf maandag over de vraag of Assange uitgeleverd mag worden aan de VS.

In de Verenigde Staten kan Julian Assange (48) tientallen jaren de gevangenis in moeten. De aanklager verdenkt hem onder andere van het aanzetten tot het stelen van geheime informatie. Assange heeft met Wikileaks duizenden vertrouwelijke documenten de wereld in gebracht. Bijvoorbeeld een video waarin te zien is hoe een Amerikaanse helikopter burgers doodt in Irak. Assange kreeg zijn info vaak van klokkenluiders.

Assange heeft veel vijanden gemaakt, maar heeft wellicht net zoveel aanhangers. Afgelopen zaterdag vond er een protestmars plaats van zijn ‘fans’. Ook de vader van Assange en een paar bekendheden liepen hierin mee.

De Australische Assange heeft jaren in ambassade van Ecuador in London gewoond. Dat deed hij om vervolging te ontlopen, hij werd verdacht in een inmiddels gestaakte verkrachtingszaak in Zweden. Hij werd door de Britten opgepakt, kwam op borgtocht vrij en zocht in 2012 onderdak in de ambassade. In 2019 werd hij daar opgepakt voor het schenden van zijn borgtochtvoorwaarden.

‘Makelaar van geheime informatie’

Een complexe vraag in de zaak tegen Assenge: Wat is hij nou eigenlijk? Een klokkenluider, een platform of toch een journalist? Hij ziet zichzelf als het laatste, in combinatie met de aanduiding van hacker en internetactivist.

„Hij heeft geheime informatie in zijn bezit gehad, en heeft dat op grote schaal verspreidt”, zegt Egbert Dommering, hoogleraar Informatierecht aan de Universiteit van Amsterdam. „Hij is veel verder gegaan dan een journalist die een anonieme bron te pakken krijgt. Alleen is hij geen journalist. Hij is een makelaar van geheime informatie.”

Dommering denkt dat het ‘erg lastig’ gaat worden voor Assange. „Hij heeft natuurlijk wel strafbare feiten gepleegd. In Amerika wordt hij dan vervolgd. De kans dat hij wordt vrijgesproken is denk ik niet heel erg groot."

Dat bekracht Elsine van Os. Zij is CEO van Signpost Six en helpt bedrijven en overheden met interne dreigingen. Van Os denkt dat er twee redenen zijn waarom Amerika Assange zo graag wil hebben. „Enerzijds om hem te kunnen berechten, om te laten zien dat dit soort praktijken niet kunnen. Aan de andere kant: als ze het niet zouden doen en hij weer vrij komt, dan is er het risico dat hij weer verder gaat met dit soort acties.”

Volgens van Os is het een hele lastige zaak. „De dynamiek is enorm complex. Het is heel belangrijk om naar de afwegingen in deze zaak te kijken. Heeft hij alleen een platform geboden of heeft hij een rol gespeeld om die informatie uit de organisaties te halen? Dat is belangrijk want dan heeft hij een functie gehad om vertrouwelijke informatie naar buiten te halen.”

Dat laatste is het geval geweest, volgens Van Os. „Want hij heeft zelf een lijst gepubliceerd met als doel: dit is de info waar wij in gepubliceerd zijn. Hij bood klokkenluiders daarmee een incentive.”

Rand van het ravijn

Ook Thomas Bruning, de voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Journalisten, noemt Assange geen journalist. „ Ik kan niet zeggen dat het een directe collega is. Zo heeft hij zich ook niet gemanifesteerd. Hij heeft een hele duidelijke schaduwzijde. Het is geen dubbelzinnig figuur. Het is iemand die absoluut niet de professionele mores heeft van een journalist, maar wel heel belangrijk geweest voor de journalistiek, in het kader van de vrijheid van meningsuiting.”

Bruning hoopt dat Engeland Assange niet overdraagt aan de Verenigde Staten. „De mooiste bloemen groeien aan de rand van het ravijn. De meest relevante zaken voor de journalistiek en vrije meningsuiting, die iets naar boven kunnen brengen, gebeuren vaak door mensen die zich op de rand van het betamelijke begeven. Mensen die de grenzen van de wet beproeven.”

Bruning vervolgt: „Het is niet makkelijk om te zeggen dat dit de beste professionals zijn. Maar deze mensen zijn wel interessant voor de maatschappij en journalistiek. Hij heeft zich meerdere malen aan de rand van het betamelijke begeven, maar hij heeft wel hele relevante zaken naar boven gebracht.”

De zaak tegen Assange gaat na deze week verder in mei. Dan duurt het proces nog drie weken. Zijn advocaat liet vrijdag weten dat Assange asiel wil aanvragen in Frankrijk. De aanvraag zou gebaseerd zijn op „humanitaire en gezondheidsredenen.” Frankrijk heeft nog niet gereageerd.