Iris Hermans Nieuws 18 feb 2020, 05:45

Leestijd: 7 minuten

De Uitvaart Pop-Up: zachte lijkwades en andere troostende schoonheid

Pop-up waar je alvast kunt shoppen voor ‘later, als ik dood ben’ en waar je ziet hoe het ook kan: duurzaam en persoonlijk.

Een stap over de drempel in de Uitvaart Pop-Up in de Pijp en die nog tot en met zondag open is, en je waant je in een oase van eeuwige rust, tussen de uitvaartproducten in veelal pastelkeuren. Een rieten kist, of eigenlijk mand, met een dekentje onderin, urnen in bijzondere vormen, sieraden waar je de as in kunt verwerken, een zachtroze lijkwade die er uitnodigend bij ligt en doet denken aan een riante hotelbadjas, in een bijna haute couture jasje. „Ik heb m’n vriend hier gisteren even ingerold, hij vond het heel lekker zacht, en veel minder claustrofobisch dan een kist.” Anneloes Kokshoorn is zelfstandig uitvaartondernemer en met haar bedrijf ‘Anneloes met Aandacht’ begeleidt ze mensen die weten dat ze komen te overlijden en nabestaanden om die laatste reis zo persoonlijk mogelijk te maken.

View this post on Instagram

A post shared by Anneloes Kokshoorn (@anneloesmetaandacht)

Uitvaartcake

In haar pop-up staan en liggen artikelen van verschillende makelij en van dito kunstenaars en andere makers. „Neem een stukje uitvaartcake, maar dan een echt lekkere.” Op een bordje stukjes citroen-maanzaadcake en een koffie-walnootvariant die in niets lijken op en smaken naar de gele zompige homp die nog altijd wordt geassocieerd met uitvaarten.

Twee dagjesmensen kijken naar binnen, stoten elkaar aan en wijzen naar de rieten mand. Precies de bedoeling, knikt de Amsterdamse die rust uitstraalt, passend bij haar interieur. „Ik hoop dat mensen voorbij lopen en denken: WTF! Dat dit in een winkel staat… Ze mogen best even schrikken, het is juist mijn bedoeling om het meer bespreekbaar en tastbaar te maken.” De dood is onderdeel van het dagelijks leven en mensen hebben er nog vaak een beeld van „grauw, lelijk en verdrietig” bij, maar het kan ook anders, laat ze nu zien in haar pop-up. „De schoonheid en zachtheid van kist tot urn kan troostend werken voor nabestaanden.” Aan de muur prijkt een kunstige bloemenkrans. Een duurzaam alternatief voor de bloemen op het graf die na een tijdje zielig wegkwijnen. „Deze kun je na afloop thuis ophangen, als een herinnering.”

Het roer om

Tot een jaar geleden werkte Kokshoorn als operation manager bij een cosmeticabedrijf. Ze besloot het roer om te gooien, „ik wilde iets heel anders.” Waarom word je geen weddingplanner, opperde iemand. Ze moet lachen, „ik had helemaal geen zin in dat vrolijke gedoe met al die ballonnen.” Toen iemand kwam met begrafenisondernemer, dacht ze eerst: jij bent gek! Totdat ze besefte dat het iets is wat haar past. Ze houdt van plannen en organiseren, kan goed onder tijdsdruk werken, „en je kunt echt iets voor iemand betekenen.” Ze volgde een opleiding en vorig jaar mei was ze het dan echt. Haar eerste ‘opdracht’ was meteen een hele bijzondere. Haar vader, hij overleed vorig jaar. „Ik kan dit allemaal regelen met alle persoonlijke emoties die erbij kwamen kijken, dacht ik daarna, het heeft me vertrouwen gegeven.”

View this post on Instagram

A post shared by Anneloes Kokshoorn (@anneloesmetaandacht)

Jonge mensen

Het gaat goed met haar en haar bedrijf. „Ik wil het anders, zeggen mensen vaak als eerste. Vaak weten ze precies wat ze willen en kan ik hen daarbij helpen.” Het meest heftige vindt ze dat ook veel jonge mensen haar weten te vinden. „Ze willen hun eigen persoonlijkheid door laten stralen in hun afscheid.” Heel mooi en confronterend tegelijk, vertelt de dertiger. „Shit, ze is nog jonger dan ik, bedenk ik me dan in de auto terug. Soms moet ik echt wel even huilen, hoor, maar dat hoort er ook bij. Gelukkig begeleid ik ook nabestaanden van mensen die op hun 96ste in hun slaap overlijden, dat wil toch eigenlijk iedereen?”

Vlindertuin

Nederland is toe aan een meer duurzame en persoonlijke uitvaart, denkt ze, zeker hier in de Randstad waar mensen steeds bewuster leven en open staan voor verandering, maar ook in Oost-Drenthe of Zuid-Limburg, „ze moeten alleen wel weten dat het kan.” De locatie van de uitvaart kan bijvoorbeeld veel persoonlijker dan het nu vaak is. „Niemand heeft een mooie herinnering aan de aula van het crematorium, waarom zou je voor die laatste herinnering niet iets anders kiezen? Je lievelingscafé bijvoorbeeld, of de sportclub. Of in de buitenlucht, ik was laatst in een vlindertuin, omdat iemand daar graag zijn afscheid wil.” Het persoonlijke wordt steeds belangrijker, in leven, maar ook bij de dood. „Steeds vaker wordt de uitvaart ook gehost door de overledene, dan neemt hij of zij een filmpje op, waarin ze de aanwezigen welkom heten, vaak nog met een grapje erbij waar ze om bekend staan, of stonden.”

Geen Dela-uitvaart

Waar sommige vrouwen vaak al hun hele huwelijk van boeket tot sluier hebben doordacht, soms zelfs nog voordat ze de ware zijn tegengekomen, heeft Kokshoorn dat met haar eigen uitvaart. Ze aait even over haar MacBook, „alles tot in de puntjes hoor, het gaat mij niet gebeuren dat ik zo’n Dela-uitvaart krijg.” Al verandert haar ‘uitvaartregie’ nog regelmatig, glimlacht ze. Zo dobberde ze vorige zomer met haar vriend en hun hond op hun sloepje door de grachten. „Ik ben zó gelukkig nu”, schoot het door haar heen. „Dit wil ik ook, als ik nu zou gaan.” Haar kist op hun eigen sloepje met haar vriend en hond erbij, „En een mooie fles champagne. Op weg naar m’n laatste rustplaats, waar familie en vrienden zijn, maar dan heeft hij nog even een momentje met mij alleen.” Vond hij trouwens gelukkig ook een mooi plan, „Want dat is wel belangrijk, dat je toekomstige nabestaanden inlicht over je plannen en dat er een balans is. Ook zij moeten de kans krijgen om op hun manier afscheid te kunnen nemen van jou.” Al heeft ze gewoon nog 50 jaar te gaan, zo besluit ze. „Ik heb altijd al in mijn hoofd dat ik 84 word.”

Duurzaam: zwerfkeien en bakfietsserivce

„Er zijn legio mogelijkheden om de uitvaart te verduurzamen.” Heidi van Haastert is directeur van BGNU, de branchevereniging van uitvaartondernemingen in Nederland, waar ondernemers met een keurmerk bij zijn aangesloten. Het is belangrijk dat we ook bij de dood steeds milieuvriendelijker te werk gaan, licht ze toe, „zo hebben onze leden Greenleave opgericht, het label dat duurzame uitvaarten regelt.”

Ze voorspelt dat natuurbegraafplaatsen steeds geliefder worden, waar overledenen bij Natuurmonumenten in de grond worden begraven. Geen steen, wel de coördinaten waar hij of zij ligt. „Mensen die tijdens hun leven al heel bewust bezig waren, zullen ook na hun dood hun steentje willen bijdragen. Ze worden zo weer een met de natuur, dat gaat een grote ‘concurrent’ worden van crematies.” Het marmer van de stenen komt veelal uit India, „maar waarom zou je niet in Nederland een mooie zwerfkei kunnen zoeken en daar iets op laten graveren?” Of het hergebruiken van grafstenen, wat ondernemer Circle Stone doet. Goed schuren, „en hij is weer als nieuw.”

En wat te denken nog van al het vervoer van en naar de uitvaartplek toe, en daarna vaak nog naar een andere locatie? Dat kan beter, weet de uitvaartdeskundige. „Je hebt speciale uitvaartbussen, waar de overledene ook in mee kan.” In de kist dus, „en je hebt ook een speciale bakfietsservice waarmee de kist wordt vervoerd.”

Geen panty in de kist

Behalve duurzame kisten, zijn er ook steeds meer milieuvriendelijke urnen, vervolgt Van Haastert. „Als je die dan ergens begraaft, breekt-ie vanzelf af.” Zo was er laatst iemand die op de bodem van de zee wilde begraven werd. „Een duiker plaatste de urn, over een jaar of twee is hij in de natuur opgegaan.” Er bestaat al een crematorium met elektrische oven, wat goed nieuws betekent voor de CO2-uitstoot. „En veel crematoria stellen eisen aan de kist, waar ook niet meer van alles in mee mag.” Dus geen flessen alcohol of mobieltjes mee, iets wat ze vaak hoort, „die batterij ontploft in dat vuur.” Het zou heel goed kunnen dat we over 50 jaar allemaal naakt de kist in gaan, besluit ze. Op de natuurbegraafplaats kom je er nu al niet op met een panty aan, „nylon verteert niet.”