Julia Osendarp Nieuws 18 feb 2020, 16:59

Leestijd: 5 minuten

Bescherm de privacy van slachtoffers

Een zwart balkje of het gebruik van slechts de eerste letter van de achternaam. De identiteit van verdachten wordt in Nederland goed beschermd. Maar hoe zit het met de slachtoffers? 

Deze week start de campagne Het Witte Balkje van Slachtofferhulp Nederland om privacy van slachtoffers te beschermen. De organisatie meldt namelijk dat, ondanks allerlei regels, de identiteitsbescherming van slachtoffers niet is wat het moet zijn.

Zo zou volgens Slachtofferhulp een verdachte makkelijk toegang krijgen tot persoonlijke gegevens in het dossier. Jeffrey (27) deed een aantal maanden terug aangifte van een vechtincident in een café in Amsterdam. „Ik was onterecht geslagen en had daar behoorlijke lichamelijke en materiële schade aan overgehouden.” Een paar weken na de aangifte stonden er vier jongens dreigend voor zijn deur. „Waarschijnlijk hebben ze mijn naam en adres uit de aangifte kunnen halen. Daardoor werd het voor hen makkelijk om ‘wraak’ te nemen.”

Ouderwets systeem

Advocaat Richard Korver is specialist in slachtofferadvocatuur. Volgens hem is de slechte bescherming van slachtoffers een restant van een ouderwets systeem. „Pas sinds kort is dat anders. Rechters moeten daar nog aan wennen. Zo komt het nog steeds voor dat rechters inzage in de psychologische rapportages over de verdachte weigeren. Terwijl alles van het slachtoffer, inclusief medisch dossier wel ter beschikking staat van de verdachten en de bijbehorende advocaat.”

Henk Naves van de Raad voor de rechtspraak ziet ook dat er tegenwoordig meer aandacht is voor slachtoffers. „De afgelopen jaren staat het slachtoffer meer centraal. Privacy is daarbij een belangrijk aandachtspunt. De samenwerking tussen politie, het Openbaar Ministerie en de rechtspraak moet zo worden georganiseerd dat wij allen weten wat de wensen van het slachtoffer zijn.”

Naves ontving net als minister Sander Dekker (Rechtsbescherming) gister een boek van Slachtofferhulp Nederland met daarin aanbevelingen om de privacy van slachtoffers beter te beschermen. Volgens Naves moet er vanaf de beginstappen al rekening gehouden worden met de privacy. „Stap één daarin is, wat legt de politie vast? Daarna is het aan het OM om te kijken hoe zij de verdachte dagvaarden en hoe nauwkeurig ze zijn in de dagvaarding. Dan volgt de rol van de rechter. Noemt deze bijvoorbeeld de namen van de slachtoffers tijdens de zitting? Alle partners spelen daarin een rol.”

Verbeterslag

In de aanbevelingen van Slachtofferhulp komt vooral de informatieverstrekking vanuit de politie veel aan bod. Volgens Korver valt er een verbeterslag te maken in de communicatie tussen politie en slachtoffer. „Er moet veel actiever aan slachtoffers gevraagd worden of hij of zij privacywensen heeft. Daarnaast zou het verboden moeten worden om zonder instemming persoonsgegevens naar buiten te brengen.”

De advocaat denkt dat het daarnaast goed zou zijn als slachtoffer en verdachte in deze kwestie een gelijkwaardige positie krijgen. „Het is maatschappelijk niet uit te leggen dat de verdachte wel alles over jou mag weten, maar jij niet kan beschikken over bijvoorbeeld psychische rapportages over de verdachte zelf. Dit terwijl je bijvoorbeeld wel het recht hebt om je uit te laten over een eventuele tbs-maatregel.”

Afwegen

„Het kan erg verschillen wat een slachtoffer wel of niet wil. Het is belangrijk om die specifieke wensen boven water te krijgen”, zegt Naves. Ook benadrukt hij dat rechtspraak in de meeste gevallen openbaar is. „Zodat bijvoorbeeld de media kan controleren wat de rechter doet. Het belang van openbare rechtspraak kan soms botsen met individuele belangen van slachtoffers.”

Daarmee doelt Naves op de afweging die een rechter moet maken. „Een verdachte is onschuldig tot het tegendeel bewezen is. Soms is bepaalde informatie uit een dossier nodig voor een goede verdediging. Het is aan de onafhankelijke rechter om telkens weer een afweging te maken tussen de privacywensen van het slachtoffer en een eerlijk proces voor de verdachte.”

Samenwerken

De represailles naar Jeffrey toe liepen met een sisser af. „Al snel was de politie ter plaatse en escaleerde de situatie niet. Toch ben ik erg bang geweest en had ik spijt van mijn aangifte. Ik had nooit mijn woonadres in de aangifte moeten zetten.”

„Deze campagne helpt bij het gesprek, het bewustzijn en de attitude in de rechtspraak”, zegt Naves. De Raad voor de rechtspraak gaat in overleg met het Openbaar Ministerie om de privacy positie van slachtoffers te verbeteren. „We moeten hier gezamenlijk mee aan de slag. Zowel politie, het OM, rechtspraak en ook Slachtofferhulp.”

Journalisten

Het gebruik van zwarte balkjes of de bescherming van de achternaam bij de verdachte wordt veelal door de media bepaald. Advocaat Korver pleit ook voor het bestraffen van journalisten die persoonsgegevens van slachtoffers naar buiten brengen. „De bescherming van daders is gebaseerd op een ‘gentlemen’s agreement’ in de pers. Ik vraag al jaren om aandacht voor de bescherming van privacy van de slachtoffers.” De advocaat geeft een voorbeeld: „Een vermoorde moeder wordt met naam en toenaam in de krant genoemd met als extra informatie dat zij een dochter achterlaat die ook met naam en toenaam in de krant verschijnt. Ook plaatst de krant foto’s bij het stuk. De verdachte wordt afgebeeld met een balkje en wordt Ferry de G. genoemd. Het is eigenlijk best wel raar dat journalisten daar zelf nooit bij stilstaan.”

Privacywetgeving: Waar heb je als slachtoffer recht op? 

• Bij aangifte mag je een ander adres opgeven

• Het is mogelijk jouw adres later aan te passen in de aangifte

• Je kunt de rechter verzoeken jouw naam niet te noemen tijdens een zitting

• Je kunt aanvragen om een deel van de zitting achter gesloten deuren te houden