Erik Jonk Nieuws 8 feb 2020, 20:30

Leestijd: 5 minuten

Aanpak racisme in voetbal is een aanval van jaren

Een groot plan van aanpak tegen racisme en discriminatie in het voetbal is in twee maanden in elkaar getimmerd. „Maar de trein gaat nu pas rijden.”

‘Samen zetten we racisme en discriminatie buitenspel’. Het is – net als de kreet ‘aanvalsplan’ – een term die elke creatieveling achter een bureautje kan verzinnen. De term bestaat vanaf nu dan ook in het Nederlandse voetbal, maar daar hangt een fors plan van aanpak aan (zie kader) inclusief een zak geld van 14 miljoen euro. Dat bleek zaterdagmiddag bij de presentatie van de campagne Ons voetbal is van iedereen bij amateurvoetbalclub Zeeburgia in Amsterdam. Een plan waarbij de uitvoering volgens de initiatiefnemers (de KNVB, Eredivisie, Keuken Kampioen Divisie, Rijksoverheid, Openbaar Ministerie en politie) jaren gaat duren.

Het moment dat heel voetbalminnend Nederland dacht ‘nu moet er écht iets gebeuren’, was op 17 november. Excelsiorspeler Ahmad Mendes Moreira kreeg bij FC Den Bosch racistische uitingen naar zijn hoofd geslingerd. De wedstrijd werd tijdelijk gestaakt en Mendes Moreira liep gedesillusioneerd van het veld. De voetballer maakte op tv achteraf indruk (‘denk je dat we dit anno 2019 moeten accepteren ofzo?’) en kreeg veel bijval. Van international Georginio Wijnaldum bijvoorbeeld, die hoofdschuddend meldde dat hij niet had verwacht dat zoiets in Nederland zou gebeuren. Zijn doelpunt tegen Estland vierde hij door met Frenkie de Jong naar de zijlijn te spurten en voor de camera’s hun armen te tonen, donker en blank van huidskleur. Samen één, samen oranje.

Geen betaald voetbal-issue

Tijdens de presentatie bij Zeeburgia spelen twee juniorenteams op het veld voor de kantine hun wedstrijd. Toevallig staan 21 donkere jongens binnen de lijnen. Omdat er gewoon (en sportief) gevoetbald wordt, is voor de presentatie een tent aan die kantine gebouwd. Aan tafeltjes en de bar werken al uitgevoetbalde Amsterdammers tenslotte hun derde helft af. Jan Dirk van der Zee vindt het een goede zaak dat de middag bij de amateurs wordt georganiseerd. „We wilden met onze poten in de klei staan. Dit leek een betaald voetbal-issue te worden, maar dat is natuurlijk niet zo.”

In het publiek zijn bekende voetbalkoppen te ontdekken, zoals de oud-spelers Edgar Davids en Jevgeni Levtsjenko en scheidsrechter Kevin Blom. En natuurlijk toont Ahmad Mendes Moreira zijn belangstelling. Maar er is meer hoog bezoek: naast de KNVB-directeuren presenteren de ministers Bruno Bruins (Medische Zorg en Sport) en Wouter Koolmees (Sociale Zaken en Werkgelegenheid) de campagne Ons voetbal is van iedereen namelijk. Minister Grapperhaus (Justitie en Veiligheid) moest door andere verplichtingen verstek laten gaan.

Het plan van aanpak is met twintig initiatieven en door het aantal betrokkenen op z’n minst groot te noemen. Waar veel rapporten vooral gevallen van ‘reageren op’ blijven, wordt er nu ook aan preventie gedaan. De kernwoorden daarbij: voorkomen, handhaven, signaleren. Het moest compleet, maar ook snel. „Hier moesten we geen jaar over gaan doen, dit moest binnen een paar maanden af”, zegt minister Bruins. „De KNVB en de Rijksoverheid hebben dit snel, in twee maanden tijd in elkaar gesleuteld.” Dat klinkt als halfbakken, maar de twintig initiatieven zijn concreet. En er staat geld ‘van Bruins’ tegenover, die naast de 14 miljoen euro overheidsgeld voor drie jaar ook extra budgetten aankondigt. „Maar die 14 (Johan Cruijff, red.) en voetbal horen een beetje bij elkaar.”

Effect op jongeren

Minister Koolmees staat zelf regelmatig op het voetbalveld, al is het om te kijken naar zijn kind. „Vanmorgen vroeg nog, DVO’32 – Blijdorp. Mijn zoontje heeft 19-0 verloren, maar bij de penalty’s na afloop scoorde hij.” Wat Koolmees betreft zijn er al vaker initiatieven tegen racisme in het voetbal genomen. „Maar die wedstrijd FC Den Bosch – Excelsior was een eyeopener, een nieuwe confrontatie met de werkelijkheid. Wat ik goed en belangrijk aan deze campagne vindt is dat er een fair play-traject voor jongeren bij clubs en op scholen komt. Als je jongeren in vroeg stadium duidelijk maakt wat racisme voor anderen betekent, dan heeft dat effect op hun gedrag op de langere termijn.”

Deze kick-off is mooi vindt KNVB-directeur Gudde. „Maar we zijn verre van klaar. De start biedt enorm veel kansen, maar we moeten met z’n allen nadrukkelijk aan de bak, niet alleen in Zeist en Den Haag. Over drie jaar mag iedereen ons erop afrekenen.” Zijn collega Jan Dirk van der Zee vindt namens de amateurs een trainingsprogramma dat wordt uitgerold bij zeshonderd amateurverenigingen cruciaal. „Maar”, voegt hij toe, „ik vind ons als KNVB kort door de bocht gezegd een blanke organisator en zeker geen afspiegeling van de maatschappij. Wij moeten diverser worden, dat is geloofwaardiger. Voor mij is dat een plannetje binnen dit grote plan.” De trein gaat nu pas rijden, beaamt minister Bruins. „Over drie jaar is het racisme- en discriminatieprobleem echt niet compleet opgelost. Maar als drie ministeries, de KNVB, stakeholders, andere organisaties en binnenkort een denktank vol bekende en onbekende namen samenwerken, dan ben je goed bezig.”

Twintig initiatieven

De campagne Ons voetbal is van iedereen krijgt twintig concrete initiatieven om racisme en discriminatie buitenspel te zetten, voor de komende drie jaar.

Voorkomen

1 Trainingsprogramma voor clubs.

2 Scholingsprogramma voor scheidsrechters en medewerkers.

3 Fair play-projecten op clubs en scholen.

Sancties

4 Versterken instituut sportrechtspraak.

5 Twee speciale aanklagers discriminatie.

6 Aanpassing in tuchtrecht & competitie-handboek.

7 Digitale meldplicht.

8 Spreekkorenproject.

9 Scholing over sanctiemogelijkheden.

10 Persoonsgerichte aanpak in alle gemeenten met een profclub.

11 Verdubbeling straf op discriminatie door het OM.

Technologie

Signaleren

12 Subsidieregeling voor investeringen in de veiligheid rondom voetbalaccommodaties.

13 Nieuwe app om discriminatie te melden.

14 Rapportagetool voor scheidsrechters.

15 Beschikbaar krijgen slimme technologie (ook camera’s bij de amateurs).

Samen resultaat boeken

16 Netwerk activeren.

17 Personele inzet KNVB.

18 Monitoring.

19 Denktank.

20 Actiegroep spelers en clubs racisme en discriminatie.