Iris Hermans Nieuws 29 jan 2020, 06:30

Leestijd: 5 minuten

Ver-van-mijn-dijk-show: nu weinig natte zorgen

Een kwart eeuw geleden ging het bíjna mis, maar we maken ons nu niet echt zorgen over een overstroming door dijkdoorbraak. Al blijft het natuurlijk ook wel koffiedijkkijken wat er met de waterstand gebeurt. 

Precies 25 jaar geleden is het water tot aan de lippen in het Nederlandse rivierengebied. De waterstand stijgt na zware regenval, de dijken beginnen te schuiven en bewoners worden dringend verzocht te vertrekken. In de kritieke dagen en nachten die volgen evacueren 250.000 mensen uit dorpen als Ochten en hele streken als de Betuwe en verzetten militairen, boeren en burgers bergen werk. Een strijd tussen mens en natuur. Zakken met tonnen zand worden als laatste redmiddel tegen de bijna doorbrekende dijken gegooid. Dan daalt het waterpeil en is het overstromingsgevaar geweken. De mensen kunnen na ruim een week weer naar huis.

Sindsdien zijn veel dijken versterkt en de komende decennia wordt nog eens 1100 kilometer dijk aangepakt. Beter voorkomen dan genezen, want als de dijken zouden breken, loopt maar liefst 60 procent van ons land onder water, iets wat de meeste mensen niet weten. Ons echt zorgen maken over een overstroming door dijkdoorbraak, doen we dan ook niet. Dat zou eerder komen door klimaatverandering, zeespiegelstijging en smeltende ijskappen, denken we, en een op de vijf meent dat het grootste deel van Nederland over een eeuw onderwater staat. Dat blijkt uit een onderzoek onder ruim duizend volwassen Nederlanders van het Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP), een samenwerkingsverband van de waterschappen en Rijkswaterstaat.

#hohohoogwater

Co Verdaas is dijkgraaf van Waterschap Rivierenland, waar het 25 jaar geleden kantje boord was. De dijkgraaf houdt van dijken, woont vlak bij „een hele mooie” waar hij regelmatig overheen hardloopt en door al zijn werkzaamheden lopen de dijken ook, als rode draad. Het is niet zo dat hij in de Appie wordt aangesproken met „moeten we ons zorgen maken, meneer de dijkgraaf?”, maar hij voelt wel dat het hier leeft. „Het besef van de inwoners dat het een precair gebied is, is door de eeuwen heen verinnerlijkt. Het zijn verhalen die van grootouders overgaan op kleinkinderen. ‘Als we ons niet goed beschermen, stroomt het hier onder.’ We hoeven dan ook nooit uit te leggen waarom we iets aan de dijk willen doen.”

Driekwart van de Nederlanders is niet bang voor een dijkdoorbraak, iets wat positief stemt, zij het met een keerzijde. „Mensen hebben veel vertrouwen in de waterprofessionals en dat is mooi, maar we moeten er voor zorgen dat de aandacht niet verslapt en dat het leidt tot gemakzucht.” Het Waterschap Rivierenland is ook daarom samen met zes andere waterschappen en het HWBP de campagne #hohohoogwater gestart, die de dreiging belicht van toen, de ingrijpende veranderingen die volgden en de toekomstige waterveiligheid. Tijdens deze hele week worden herinneringen opgehaald aan die spannende, natte dagen van januari 1995, die bij vele ‘Rivierenlanders’ in het geheugen gegrift staan.

Bijna wereldberoemd Ochten

„In tijden van nood sta je voor elkaar klaar”, blikt Viola van Lier terug. Ze is slechtziend en luistert in die dagen veel naar omroep Gelderland om op de hoogte te blijven. Het is de saamhorigheid die beklijft en via de radio komen allerlei verzoeken binnen. „Van boeren die voor hun vee tot een bus die mensen ophaalt.” Ook in haar eigen dijkhuisje in IJzendoorn is het een zoete inval. „Mijn man en ik kregen veel spullen van de buren. Zo is zelfs een piano naar boven getild.” Ze waren de laatsten uit de buurt die vertrokken, wat voor een unheimisch gevoel zorgde, weet ze nog goed. „Alles is leeg. Je hoort de hele tijd helikopters boven je hoofd, het lijkt wel alsof je in een oorlogssituatie bent beland.” Ze gaan op bezoek bij kennissen in Zwitserland en bij de grens voelt ze zich even een klimaatvluchteling avant la lettre. De douanebeambte herkent het kleine dorp in haar paspoort, Ochten, in die dagen bijna wereldberoemd. „Welkom in het hoge en droge Zwitserland!’ zei hij.” Na een paar dagen is het overstromingsgevaar geweken. „We zijn meteen weer naar huis gegaan”, besluit Van Lier die nog altijd bij Waterschap Rivierenland werkt. „Dat wil je dan graag, en we hadden ook geen vrij.”

Koffiedijkkijken

De overheid wil Nederland nu en in de toekomst beschermen tegen hoogwater en overstromingen, een van de pijlers van het Deltaprogramma, vertelt Deltacommissaris Peter Glas. Waterveiligheid staat hierbij hoog in het vaandel. Of meer dan hoog, „we hebben wettelijk afgesproken dat de kans op overlijden door overstroming per jaar niet meer dan 1 op de 100.000 mag zijn. Snap je wat ik bedoel?” Extreem veilig dus en elk jaar worden miljoenen euro’s geïnvesteerd –„dat is ook in de wet verankerd”- in onder meer pompen, gemalen, evacuatieprogramma’s en dijkversterkingen, opdat ze niet inzakken. „Daarin mogen we nooit verzaken. Ik durf te zeggen dat we de veiligste delta ter wereld hebben en dat willen we ook zo houden.”

Het is natuurlijk een beetje koffiedijkkijken, maar toch blijkt uit het Waterbewustzijn-onderzoek dat een op de vijf Nederlanders denkt dat Nederland over 100 jaar merendeels onder water staat. Als het aan de Deltacommissaris ligt, gaat dat niet gebeuren. „Alle deskundigen die ik raadpleeg, zeggen hetzelfde. Ook een stijging van de zeespiegel van twee meter kunnen we handelen dankzij onze sterke economie, de technisch inzichten en kennis. Het is eerder een kwestie van meerdere eeuwen dan van een volgende generatie.” Want natuurlijk weten we nog niet hoe de waterstand door smelting van de ijskappen en andere klimaatveranderingen zich gaat ontwikkelen in de toekomst, beaamt hij. „Als we signalen van extreme versnelling binnen krijgen, zullen we opschalen.” Maar nog steeds geen reden tot paniek. „We zitten erbovenop, de Nederlanders hebben een lange traditie in de waterbouw. Tegen alle mensen die zich zorgen maken of hun kleinkinderen hier nog wel kunnen wonen, zou ik heel graag willen zeggen: zéker wel.”