Julia Osendarp Nieuws 8 jan 2020, 19:30

Leestijd: 6 minuten

Trump: Geen militaire acties meer tegen Iran, wel strengere sancties

Trump heeft aangegeven geen nieuwe militaire actie te ondernemen tegen Iran. Het lijkt erop dat dit een verdere escalatie voorkomt. 

Geen nieuwe militaire actie, wel strengere sancties tegen het Iraanse regime. Met die woorden reageerde de Amerikaanse president Trump gister op de Iraanse raketaanvallen op de Amerikaanse luchtmachtbases in het Iraakse Ain al-Asad en Erbil van maandagnacht. De Iraanse Revolutionaire Garde (IRG) eist volgens Amerikaanse media de verantwoordelijkheid voor deze daad. Daarbij vallen geen gewonden. De bases worden gebruikt door Amerikaanse en Iraakse troepen.

Dreiging

Deze wraakactie is een reactie op de moord op Iraanse Generaal Qassem Soleimani door de VS. „De Iraanse bevolking is massaal de straat op getrokken vanwege de moord op Soleimani”, zegt Iran-deskundige Peyman Jafari, verbonden aan de Universiteit van Amsterdam. „Daardoor heerst er veel boosheid en nationalisme.” Volgens Jafari voelen de inwoners de druk van een mogelijke aanval. „Normaal gesproken heeft de bevolking ook kritiek op Iraanse leiders vanwege corruptie of gebrek aan vrijheid. Die kritische houding naar de regering valt nu weg omdat de bevolking onder bedreiging staat.”

Jafari houdt direct contact met Iraanse vrienden en bekenden. „Ze zijn doodsbang”, zegt hij. „Er zou morgen een nieuwe oorlog kunnen starten.” De ruimte om Iran van binnenuit te veranderen wordt daardoor kleiner. „De Iraanse conservatieven zien alle incidenten als een gevaar en gaan hun militaire greep op het land vergroten. Dat belooft niet veel goeds.” Verder vertelt hij dat de economische sancties, die eerder zijn opgelegd door de VS veel mensen raken. De Verenigde Staten legden deze sancties vorig jaar op om landen en bedrijven ervan weerhouden om olie uit Iran te kopen of handel te drijven met het land.

Escalatie of deëscalatie

De vraag is nu of de raketaanval een mogelijke oorlog zou kunnen betekenen of dat we ons zelfs zorgen moeten maken over een wereldoorlog. Jafari: „Maandagnacht hebben we aan de rand van een oorlog gestaan. Iran heeft op een slimme manier de bal bij president Trump gelegd. Met de aanval zijn directe Amerikaanse doelen geraakt, zonder slachtoffers. Het is nu aan Trump om te kiezen voor escalatie of deëscalatie. Hij beslist of er wel of geen oorlog komt.”

Trump zei gisteravond in een persconferentie „geen nieuwe militaire actie” te ondernemen tegen Iran. „Onze economische en militaire kracht werkt afschrikwekkend voor Iran.” En: „We zullen nooit toestaan dat Iran nucleaire wapens krijgt of mensen blijft doden, maar wij willen het liefst een nieuwe deal met het land sluiten." Wel zei hij nieuwe, strengere sancties in te stellen tegen het Iraanse regime.

Verder riep hij op de landen die het atoomakkoord met Iran sloten dat te beëindigen. „Niets staat Iran in de weg om nucleaire wapens te maken. Beëindig de deal. Dan kunnen we aan een nieuw akkoord gaan werken."

Daarmee is de explosieve spanning tussen de twee landen iets gedaald, maar nog steeds niet op nulniveau. Volgens Amerika-deskundige Koen Petersen heeft Trump hiermee duidelijk gemaakt dat hij de situatie wil deëscaleren en dat hij niet op oorlog uit is – ook niet na de symbolische tik van Iran.

Een moeilijke beslissing voor de president. Volgen Petersen hinkte Trump op twee gedachten. „Aan de ene kant wil hij de Amerikaanse troepen terugtrekken uit het buitenland. Maar aan de andere kant wil hij ook dat de wereld veiliger wordt voor Amerika en dat Amerika wordt gerespecteerd. Generaal Soleimani moest worden uitgeschakeld dat is vergelding voor Amerikaanse gesneuvelde militairen door de acties van deze generaal.”

Terrorisme

Petersen denkt in tegenstelling tot Jafari dat de reactie van Iran bepaalt of Amerika daar zal blijven. En dat Trump terugslaat als er iets ernstig gebeurt. „De raketaanval heeft geen slachtoffers geëist. Dat kan van Iran een politieke daad zijn om aan de bevolking te laten zien dat ze terugslaan met beperkte risico’s op vergelding.” Toch schat hij de kans klein dat het Iraanse leger ingrijpt. „Iran is door de Amerikaanse economische sancties erg geraakt. Wat wel zou kunnen gebeuren is dat ze terroristische organisaties ondersteunen om aanslagen te plegen. Deze aanslagen kunnen ervoor zorgen dat het VS-leger zich niet uit de regio terugtrekt, maar het zorgt wel voor een onveilig gevoel. Waar Amerika de verantwoordelijkheid voor moet nemen tegenover bondgenoten als buurland Israël.”

„Het zou kunnen dat Iran zich zo gekrenkt voelt dat ze willen terugslaan”, zegt Petersen. Toch denkt hij niet dat Trump dat toelaat. „Trump heeft laten zien dat hij bereid is om militair geweld in te zetten. En het is daarnaast ook nog eens verkiezingsjaar. Dat betekent dat hij met dit soort acties zich neerzet als een leider die niet met zich laat sollen. En dat vindt zijn achterban belangrijk.” Petersen benadrukt dat de VS geen grondtroepen zal gebruiken bij een tegenaanval, maar eerder raketten of drones. „Trumps achterban ziet niet graag grondtroepen de vuurlinie ingaan.”

Derde wereldoorlog

Het gonst ondertussen van angstgeluiden over een derde wereldoorlog. Volgens Petersen is het de vraag wie belang heeft bij een wereldoorlog. „Grootmachten China en Rusland keuren de aanval op de Iraanse generaal af. Ondanks dat is Rusland zwak en zit China nog in economische opbouw. Zij gaan niet snel over tot militaire actie. Amerika heeft verder ook geen belang bij een wereldoorlog, want de democraten willen geen oorlogszuchtige taal.” Volgens Petersen ontstaan grote conflicten vaak door „losse eindjes die slecht zijn afgehecht”. „Geruststellend is dat de grootmachten geen belang hebben bij een grote oorlog. Verder heeft Iran niet de slagkracht om zo’n oorlog te voeren. En is de kans op wereldoorlog door de woorden van Trump nóg kleiner geworden.”

‘Je ziet de woede in de ogen van de Iraniërs’ 

Farja Farvadin (27) is van Iraanse afkomst. Bijna zijn hele familie woont in Teheran, de hoofdstad van Iran. 

„Mijn ouders houden veel contact met de familie. Gelukkig is contact houden makkelijk en zijn we op de hoogte van hun situatie. M’n familie is erg geschrokken en je merkt dat de angst voor het onbekende erg aanwezig is. Ze weten momenteel niet wat ze moeten doen. Gelukkig zijn de mijn familieleden veilig, maar mocht de ‘hel’ losbarsten, moeten ze nadenken over een mogelijk vertrek. ”

Farvadin zit bovenop het nieuws. „Het is mijn thuisland. Daar liggen m’n roots. Ik vind het heel ernstig dat het er zo aan toe gaat daar. De situatie is verwarrend en ik hoop dat het vooral grootpraat is. Het draait natuurlijk allemaal om macht. Er zijn al doden gevallen en ik hoop niet dat de situatie verder escaleert.”

„Door de moord op generaal Soleimani is heel Iran in rep en roer. De Iraniërs worden steeds bozer. Ik ben bang voor slechte gevolgen.” Dat zou volgens Farvadin kunnen leiden tot een oorlog. „Ik hoop vanuit de grond van mijn hart dat dit niet gebeurt, maar ik zie het somber in. Je ziet de woede in de ogen van de Iraniërs en ik versta wat ze zeggen op televisie. Aan de manier waarop ze spreken zie je dat ze gerechtigheid willen.”