Julia Osendarp Nieuws 22 jan 2020, 17:29

Leestijd: 6 minuten

Strijd tegen het systeem

De Amsterdamse Charlotte Bouwman (26) zit sinds maandag in het gebouw van het Ministerie van Volksgezondheid gebivakkeerd. Ondertussen heeft ze met haar manifest Lijm de Zorg ruim 34.000 handtekeningen verzameld. 

Bouwman probeert op deze manier aandacht te trekken voor betere Jeugdzorg en GGZ. Op de vraag hoe het met haar gaat antwoordt ze: „Goed! en druk. Social media is ontploft en ik probeer zoveel mogelijk mensen te spreken. Het voelt alsof ik echt weer wat met m’n leven aan het doen ben.”

Ontkenning

Er is een hoop gebeurd sinds maandag. De media pikte Bouwmans actie snel op en haar bord met de tekst: ‘Ik ben al acht jaar suïcidaal en sta al 804 dagen op een wachtlijst voor de juiste hulp. Vanaf nu wacht ik hier!’, trok de aandacht van meerdere politici. Onder andere premier Mark Rutte, GroenLinks-voorman Jesse Klaver en staatssecretaris Paul Blokhuis gingen met haar in gesprek. „Veel mensen van het ministerie laten me zien wat voor werk ze doen. Na het gesprek met Paul Blokhuis was ik allereerst tevreden, maar ik word toch pessimistischer. De regering is nog in ontkenning en ze denken dat ze genoeg doen, maar ze leven in een andere werkelijkheid.”

Bouwman zit van 9.00 uur ‘s ochtends tot 17.00 uur ‘s middags in het gebouw van het Ministerie. „Ik leid een ambtenarenbestaan”, grapt ze. Op haar protestbord verandert ze iedere dag het getal van de dagen. Aanleiding voor haar demonstratie is haar persoonlijke ervaring met psychische hulpverlening. Zo stond ze twee jaar lang op een wachtlijst om hulp te krijgen voor haar dissociatieve stoornis. Die behandeling werd twee maanden later gestopt, vanwege het tekort aan hulpverleners. Bouman deed in totaal 21 zelfmoordpogingen en staat nu nog steeds op een wachtlijst.

‘Quick Fix’

Tom van Yperen is hoogleraar Jeugdzorg aan de Universiteit Groningen en expert jeugdstelsel bij het Nederlands Jeugdinstituut (NJi). Hij legt uit waarom het rommelt binnen de jeugdzorg. „Dat komt door een combinatie van ontwikkelingen. We zien de afgelopen twintig jaar een stijging van het gebruik van jeugdzorg. Twintig jaar terug was dat één op de zevenentwintig kinderen, nu is dat één op de acht. Dat is veel.” Van Yperen noemt nog twee andere oorzaken. „Betere preventie en ondersteuning komt moeilijk van de grond. En er zijn forse bezuinigingen die oplopen tot zo’n 15 procent in vier jaar tijd.”

Volgens Van Yperen bestaat er voor het jeugdzorgstelsel geen zogenoemde ‘quick fix’. „We hebben het over een situatie die door de jaren heen is gegroeid. Er is heel wat voor nodig om dat in goede banen te leiden.” Toch noemt de hoogleraar een aantal punten waaraan gewerkt kan worden. „Er is op korte termijn extra geld beschikbaar voor jeugdzorg. Gebruik dat geld niet voor het simpelweg aanvullen van tekorten. Dan houd je de bestaande groei in stand. Investeer in de ernstige gevallen en in de ombouw van het systeem.” Daarbij noemt Van Yperen „een preventie die niet medicaliseert, maar waar dat kan normaliseert" als een van de belangrijkste pijlers.

Gruwelijk systeem

„Minister Hugo de Jonge (Volksgezondheid) vertelde: ‘Ik zie iedere casus als een cadeautje waar je van kunt leren’”, legt Bouwman uit. Ze geeft een voorbeeld van een meisje dat al twee jaar vastgebonden ligt aan haar bed en geen hulp krijgt. „Een casus is geen cadeautje. Het is een gruwelijk systeem.” Vanmiddag sloten onder andere ouders en betrokkenen van de Hoederloo Groep aan bij Bouwman. „Dat is een instelling waarvan de deuren abrupt zijn gesloten en daardoor tweehonderd kinderen op straat staan”, zegt de actievoerster.

Het ziet ernaar uit dat het gewenste doel van 40.000 handtekeningen voor het manifest Lijm de Zorg, gehaald wordt. Daarin staan tien verbeterpunten. Bij 40.000 handtekeningen komt de actie als burgerinitiatief op op de agenda van de Tweede Kamer. De Amsterdamse zegt dat ze blijft zitten totdat ze concrete toezeggingen heeft. „Ik hoop dat er zoveel mogelijk mensen bij het debat van volgende week woensdag aanwezig zijn. Tijdens het algemeen overleg over de GGZ wachttijden.”

Hoogleraar van Yperen is overtuigd dat de actie van Bouwman invloed heeft. „Ze zet het thema onontkoombaar op de agenda.” Volgens de hoogleraar signaleren ook deskundigen in de GGZ inmiddels een instroom van veel ‘lichte en eenvoudige problemen’. „We moeten ons afvragen of de specialistische Jeugdzorg en de GGZ wel bedoeld zijn voor relatief eenvoudige problemen. De oplossing ligt dan bijvoorbeeld bij goede preventie op scholen, kinderopvang en bij een sterke eerste lijn met wijkteams en huisartsen. Zodat de ernstige en complexe gevallen wel bij de juiste zorg terecht kunnen.”

Lange adem

„We weten uit historie dat het veel tijd kost om het stelsel te veranderen”, legt Van Yperen uit. „Daarbij gaat andere wetten maken niet helpen. We moeten het inhoudelijk goed aanpakken. Zorg, als het gaat om Jeugdzorg, voor een goed samenspel met gemeenten, scholen, opvang, wijkteams en gezondheidszorg. Doe iets soortgelijks voor de GGZ. Dat regel je niet alleen vanuit Den Haag.” De Amsterdamse activiste probeert optimistisch te zijn. „Als we als samenleving dit probleem erkennen en we goed gaan kijken naar de organisatie van de zorg, dan heb ik er vertrouwen in dat we dit kunnen regelen.”

‘Therapie voor de therapie’

De Alkmaarse Gregory Chong (21) somt het aantal therapieën en trajecten op die hij heeft gevolgd binnen Jeugdzorg en GGZ . „Je hebt bijna therapie voor de therapie nodig.” 

Zelf kampte hij met verslavingsproblematiek en trauma’s. Al ruim vijf jaar bewandelt hij de vloeren van de psychische hulpverlening. „Het is een zootje. Je wordt vaak doorverwezen en de wachtlijsten zijn lang. Het is stressvol om in dat systeem te zitten.”

Boegbeeld

„Charlotte komt op voor iedereen in de GGZ. Blijkbaar zijn er zulke extreme acties nodig om iets voor elkaar te krijgen. Ik bewonder wat ze doet.” Volgens Chong hebben de decentralisatie en bezuinigingen voor een klapper gezorgd binnen de GGZ. „Gemeenten zijn niet ervaren genoeg om alles te doen. Daarnaast heb je marktwerking in het systeem. Dan klapt alles in elkaar.”

Volgens de Alkmaarder moeten er grote structurele veranderingen plaatsvinden. „Maak gebruik van ervaringsdeskundigen in de zorg en zet in op een goede samenwerking tussen organisaties. Nu vertel je vijf keer hetzelfde verhaal aan vijf verschillende instanties.”

Ondanks alles blijft Chong optimistisch. „Door burgerinitiatieven en de veranderde mindset van de maatschappij gebeuren er goede dingen. Onder andere jongeren zijn ondernemend en komen in actie. Daar moet de politiek wel naar gaan luisteren.”