Sofie Smulders Nieuws 6 jan 2020, 17:28

Leestijd: 4 minuten

Schuld zit in klein en gevaarlijk hoekje

Geld lenen kost geld. Dat hoeven we je waarschijnlijk niet te vertellen. Maar denk je daar ook aan als je die nieuwe televisie op afbetaling online aanschaft?

In een brief aan de Tweede Kamer heeft minister van Financiën Wopke Hoekstra zijn zorgen uitgesproken over schulden van Nederlanders, met name de kwetsbare huishoudens, bij webwinkels en postorderbedrijven. Deze partijen moeten meer maatregelen treffen tegen betalingsachterstanden van klanten. Van de Nederlanders met zorgwekkende schulden, heeft een vijfde ook een schuld bij een webwinkel of postorderbedrijf.

Eenvoudig

Een schuld opbouwen is eenvoudig, schetst financieel expert Jeroen Wolfsen van Moneywise.nl. „Een achttienjarige die een nieuwe iPhone van 1100 euro wil, kan dat binnen een paar minuten regelen, maar daarmee is de rekening nog niet betaald. Dan ben je achttien en heb je al je eerste lening aan je broek hangen. Of twee jonge mensen met allebei een prima baan die samen een huis willen kopen. Ze hebben los van elkaar een paar kredieten lopen, bijvoorbeeld door het kopen van een televisie en een private lease-auto (ook een bekende valkuil). De hypotheekadviseur adviseert ze onder meer om de creditcard de deur uit te doen. Die hypotheek komt er, maar de volgende zomer denken ze: eigenlijk wel leuk om een paar weken naar Frankrijk te gaan, waarom nemen we niet toch weer een creditcard om die vakantie te boeken?”

Door het aanscherpen van een aantal regels in de afgelopen jaren wordt de consument al beter in bescherming genomen, licht Karen Zandbergen, woordvoerder van het ministerie van Financiën de brief van Hoekstra toe. In dat pakket maatregelen zitten een strengere gedragscode voor webwinkels en postorderbedrijven. Eerder werd de zogenaamde kredietwaardigheidstoets voor consumenten al strenger en kredietverstrekkers moeten extra informatie over de situatie van hun consument verzamelen. Bovendien moeten kredietverstrekkers ook tijdens de looptijd van het krediet regelmatig checken of dit nog past bij de financiële situatie van de consument.

Al deze maatregelen hebben ervoor gezorgd dat het maandelijks aantal nieuwe verzendhuiskredieten met een achterstand is gedaald van gemiddeld ongeveer 1.100 in 2017 naar gemiddeld ongeveer 825 in 2018 (een daling van circa 25 procent). De minister wil dat die trend doorzet en gaat er vanuit dat dit ook gebeurt. Zandbergen: „We verwachten dat de branche hierin meewerkt. Gebeurt dat niet, dan kan de overheid stappen ondernemen. Maatregelen treffen is wettelijk ingewikkeld, maar het is wel mogelijk dat er strengere richtlijnen komen voor het aanbieden van kredieten.”

Verantwoordelijkheden

Alle bedrijven die krediet verstrekken hebben dezelfde verantwoordelijkheden. Webwinkels verschillen daarin niet van banken, zegt Amanda Bulthuis, financieel journalist van Geld.nl. Onder die verantwoordelijkheden valt een check bij BKR (Bureau Krediet Registratie), waar de leningen van consumenten staan geregistreerd: telefoons op afbetaling, je creditcard, andere leningen. „Daarnaast zouden deze winkels, net zoals banken en kredietverstrekkers, moeten nagaan of het verstrekte krediet verantwoord is in jouw situatie.”

Mensen moeten inzien dat aankopen op afbetaling dure aankopen zijn, zegt Bulthuis. „Je betaalt voor kopen op afbetaling flinke rentes, van wel 12 tot 14 procent. Als je een persoonlijke lening afsluit bij een bank zijn de rentes lager, plus er wordt beter op je gelet.” Eigenlijk moeten we kopen op afbetaling helemaal afschaffen, vindt Bulthuis. „Het wordt mensen veel te gemakkelijk gemaakt om op deze manier te lenen. En als je dan toch echt geld wilt lenen doe het dan bij een bank of kredietverstrekker, die zijn hierin gespecialiseerd.”

Overzichtelijk

De vraag is bij wie de verantwoordelijkheid ligt. „Je hebt grondwettelijk het recht om domme dingen te doen: een tweedehands auto aanschaffen die na twee weken fikse mankementen vertoont of een huis kopen waarin je je eigenlijk niet gelukkig voelt. Mensen zijn honderd procent zelf verantwoordelijk, maar ja: een kind in een snoepwinkel… Consumenten worden vrij eenvoudig gelokt. Ik kan me voorstellen dat het zinnetje ‘geld lenen kost geld’ weinig impact heeft, net als tv-reclames voor auto’s met de voorwaarden in letters zo klein dat je televisie wel heel groot moet zijn om ze te kunnen lezen”, zegt Wolfsen.

Wat werkt wel? Duidelijke communicatie op de websites van bedrijven, dat blijkt ook uit onderzoek van de Autoriteit Financiële Markten (AFM). Wolfsen: „Ik zou het bijna omdraaien. Waarom gaan ze bij het BKR niet alle Nederlanders mailen met daarin uitgebreid de mogelijkheid om alles in te kunnen zien? En als je bij de Mediamarkt een nieuwe televisie koopt met een kredietvergoeding 14 procent, moet je daar bericht van krijgen. Als je weet dat die bank je niet 1000 euro, maar 1140 euro kost, kan ik me voorstellen dat je beter nadenkt over je aankoop.”