Iris Hermans Nieuws 6 jan 2020, 08:59

Leestijd: 7 minuten

Metamorfose Soestdijk: geen morgen zonder gisteren

Zondag was de laatste dag volgens de reguliere openstelling van Paleis Soestdijk dat de komende jaren een complete metamorfose ondergaat.

Het voelt niet als zijn tweede huis, „zou ook wel héél groot zijn”, maar een bijzondere werkplek is het wel, „hier sliep Willem III, nu zit ik er.” Frans van der Avert is directeur van Paleis Soestdijk en vertelt vanuit zijn werkkamer, omgeven door zwartwit foto’s van Emma, Wilhelmina en Juliana en inmiddels gedroogd fruit uit de tuin, geplukt door een van de drie ‘groene collega’s’ door de jaren heen over het paleis.

Hij heeft uitzicht op de Oranjerie, vroeger de winterverblijfplaats voor de zomerplanten, die elke lente weer in de tuin werden geplant, de afgelopen jaren gebruikt als restaurant en eventlocatie. ,,Straks willen we er Atelier Soestdijk van maken, met lezingen over de vier thema’s die in de toekomst een plek krijgen op het landgoed: energie, agricultuur en voeding, water en gezondheid.” En straks, dat is 2023, als alles goed gaat, en het nieuwe bestemmingsplan van het landgoed is nog maar het topje van de ‘paleisberg’.

,,Je leeft hier met de seizoenen”, omschrijft de Amsterdammer zijn werkplek. ‘Oh god, er ligt een ringslang op de trap’ wordt afgewisseld met ‘wat is hiér nou gebeurd?!’ na zwarte strepen op het bordes. ,,Dan is er weer een aantal dassen helemaal losgegaan de nacht ervoor, je weet nooit wat je hier kunt aantreffen.”

Met enthousiaste gebaren neemt hij je mee in de geschiedenis, heden en toekomst van het paleis, dat ooit werd ontworpen als jachthuisje van de burgemeester van Amsterdam in de 17e eeuw en daarna werd verkocht aan de Oranjes en werd uitgebouwd, vooral na het huwelijk van Willem II met ‘grote Russische catch’ Anna Paulowna. ,,De staat liet toen voor het jonge stel het paleis verbouwen, als huwelijkscadeau.” Tijden veranderen, „Willem-Alexander en Maxima kregen als huwelijkscadeau het Oranje Fonds, en Jantje Beton was er voor Beatrix en Claus, geschenken waar de hele natie wat aan heeft.”

De gym

Naast zijn werkkamer is de lunchruimte. De haken in het plafond herinneren nog aan de tijd van Juliana en Bernhard en de prinsesjes die er hun ‘turnkamer’ hadden. ,,Je zou het nu de gym noemen, dat was heel hip in die tijd.” Vond het koninklijke stel sowieso wel leuk, een beetje hipheid in het paleis, ,,ze hebben ook een filmtheater laten maken, en ramen die automatisch naar beneden konden.” Afgekeken uit de VS, weet hij, ,,ze hielden van comfort en creëerden in dit paleis hun moderne living appartement.” Want waar haar voorouders kozen voor Huis ten Bosch als residentie, wilde Juliana hier wonen toen ze in 1948 koningin werd. ,,Ze was gesteld op haar privacy en wilde dat haar kinderen op de fiets naar school konden.”

Dus Paleis Soestdijk werd toen het paleis waar het allemaal gebeurde. De premier kwam elke week hier, de kabinetsfoto werd hier op het bordes gemaakt, het Nederlands elftal werd er gehuldigd en de VIP’s bezochten haar op deze plek, van Winston Churchill tot de weduwe van Martin Luther King. Toen Beatrix werd gehuldigd als koningin, ging ze met prins Claus op Huis ten Bosch wonen, Juliana en Bernhard bleven op Soestdijk, tot ze in 2004 vlak na elkaar overleden. Het paleis dat nog altijd in eigendom van de staat was, werd in 2006 voor de eerste keer opengesteld voor publiek. In 2017 werd het verkocht aan MeyerBergman Erfgoed Groep voor 1, 7 miljoen. Een dubbeltje voor elke inwoner van Nederland, was de gedachte achter het ‘symbolische bedrag’, vertelt Van der Avert, die daarna werd aangesteld als directeur van het Made by Holland-concept, zoals het nieuwe programma voor het landgoed en Paleis Soestdijk heet.

Hij heeft jarenlang ervaring met de uitrol van grootschalige projecten in het culturele veld, zo werkte hij dertien jaar voor het Rijksmuseum, was hij onder meer algemeen directeur van Amsterdam Marketing en op en was hij mede verantwoordelijk voor de oprichting van de dependance van de Russische Hermitage in Amsterdam. Een man met een visie en hart en oog voor zowel geschiedenis als toekomst.

Toen hij hier begon in maart vorig jaar, dwaalde Van der Avert eindeloos door de gangen. ,,Waar ben ik nóu weer, dacht ik telkens, ik begreep er geen bal van.” Maar inmiddels kent hij de weg bijna op zijn duimpje, getuige het gemak waarmee hij nu rap door het paleis ‘dwaalt’. ,,Per kamer hebben we bekeken wat we ermee willen en we hopen binnenkort het voorontwerpbestemmingsplan te kunnen indienen.” Spannende tijden, knikt hij, ,,alle dromen die daarin zijn opgeschreven worden hopelijk straks steeds tastbaarder.” Hij wrijft zich in de handen, en niet omdat het koud is op deze winterdag (de ouderwetse verwarmingen staan goed aan), maar omdat hij er zin in heeft.

Oud en nieuw

Een rondje reviews op internet van het paleis door bezoekers en de superlatieven wisselen elkaar af met een aantal ‘jammer dat er maar zo weinig vertrekken te zien zijn’. Tja, haalt de directeur zijn schouders op. ,,Maar wat de meesten niet weten is dat het gros van de bijna 200 kamers leeg is.” Om zijn woorden kracht bij te zetten, toont hij zo’n kamer. Die helemaal leeg is, ,,Niets spannends aan, toch?”

De glas-, porselein- en zilverkamer staan nu ook leeg, maar ze zijn van plan deze weer te vullen waarbij het verleden in ere wordt gehouden met een combinatie van het heden. ,,Als je het over morgen wil hebben, mag je gisteren niet vergeten”, zegt hij bijna plechtig. Dus bijvoorbeeld in de glaskamer een expo van het Glasmuseum in Leerdam, „of in de zilverkamer werken van studenten van de edelsmidopleiding in Schoonhoven.” Oud en nieuw, in Paleis Soestdijk.

De ijskelder in de tuin is ook een mooi voorbeeld van een moderne invulling zonder de geschiedenis uit het oog te verliezen. ,,In die kelder werd vroeger het ijs bewaard, nu willen we er een ruimte van maken waar gepraat wordt over de houdbaarheid van ons voedsel in de toekomst.”

Zijn lievelingsruimte? Daar hoeft de vrolijke Frans niet lang over na te denken. De Stuczaal, ooit de ontvangstzaal voor officiële bezoeken. „Kom mee”, en hij loopt vliegensvlug door alle gangen naar de zaal, die je bij de entree voor heel even de adem ontneemt. Glinsterende rozetten in het plafond, kroonluchters van monsterformaat die nog net zo schitteren als twee eeuwen geleden stralen rechtsreeks je ogen in. ,,Mooi he? Je proeft hier nog echt die Russische invloeden van Anna Paulowna… It cannot become more Russian than this.” Hij wijst naar een stenen beeltenis van haar, knijpt zijn ogen even samen en moet dan lachen, „er moet nog wel even wat stof worden afgenomen binnenkort!”

Made by Holland

Paleis Soestdijk wordt in de toekomst een podium voor innoverend en ondernemend Nederland, „iets waar we als Nederland als geen ander goed in zijn”, vat Frans van der Avert het samen. „Hier komt het allerbeste van het beste dat ondernemend Nederland te bieden heeft.” Made by Holland heet het grootschalige project dan ook en dat het véélomvattend is, blijkt wel wanneer je hem hoort praten over alle plannen, die variëren van restaureren en renoveren tot creëren. Want ‘wij Nederlanders’ zijn goed in nieuwe dingen bedenken, ,,Wist je bijvoorbeeld dat wij Wifi en Bluetooth hebben uitgevonden? En ook de brandslang, EDM en de flitspaal, en dat is nog een kleine greep.”

De 180 hectare van het landgoed belooft in 2023, de nu voorziene ‘einddatum’, een samenspel van innovatie en ondernemerschap te worden, waar de drie P’s centraal staan: Park, Paleis en Parade. In het park en paleis wordt straks het beste van de Nederlandse maak- en kennisindustrie gepresenteerd. Er gaat worden samengewerkt met universiteiten en vernieuwende platforms. De 19-eeuwse Zochertuin (ook het Vondelpark werd door architect Zocher ontworpen) wordt aangevuld met pop-up paviljoens en hedendaagse kunstwerken. De Parade wordt het entreeplein van het vernieuwde Paleis Soestdijk met onder andere biologische horeca, een hotel en een informatiepunt.

Maar geen morgen zonder gisteren, dus in de iconische stijlkamers ga je straks nog terug in de tijd en word je nog altijd betoverd door de rijke geschiedenis van het paleis en zijn bewoners, maar wel op moderne en multimediale wijze.