Julia Osendarp Nieuws 21 jan 2020, 15:59

Leestijd: 4 minuten

Eigen schuld: Kwijtschelden of zelf oplossen?

Een groot deel van de Nederlanders vinden dat schulden altijd afgelost moeten worden. Maar wat als kwijtschelden een laatste redmiddel is?

Incasso- en gerechtsdeurwaarder organisatie Flanderijn liet onderzoek doen naar de persoonlijke financiën van Nederland. Daaruit blijkt dat 62 procent vindt dat schulden altijd moeten worden afgelost. Daartegenover staat dat de Gemeente Amsterdam in februari de schuld van sommige jongeren overneemt en hier, onder bepaalde voorwaarden, een deel van kwijtscheldt. Tilburg paste dit systeem al eerder in 2018 toe en schetste een veelbelovend vooruitzicht.

Dayenne Tempo (37) uit Amsterdam is een alleenstaande moeder van drie kinderen. Ze had eerder geen schulden, maar maakte uit naam van liefde een aantal verkeerde keuzes. „Dat liep niet goed af. Ik keerde terug als een beschadigde vrouw en belandde in een vrouwenopvang. Daarna ontstonden de schulden.” Tempo legt uit dat het gaat om problematische schulden. „Schulden die je niet in twaalf maanden kunt oplossen.”

Rekeningen betalen

Beleid en de publieke opinie lijken met elkaar te botsen. Volgens meest recent onderzoek heeft 1 op de 5 huishoudens schulden. Directeur van Flanderijn, Michel van Leeuwen, legt uit dat de genoemde 62 procent, waarschijnlijk zelf geen schulden heeft. „Mensen denken toch snel: ‘Ik betaal toch ook alles zelf, waarom zij dan niet’. Die mensen vinden dat vaak onredelijk.” Daarbij benadrukt Van Leeuwen dat de meeste Nederlanders netjes hun rekeningen betalen.

Van Leeuwen begrijpt ergens de publieke opinie. Maar legt uit dat het niet allemaal zo zwart-wit is. „Als iemand eenmaal in de schulden komt, is het lastig om hier weer uit te komen. Een vaak voorkomende gebeurtenis als een echtscheiding of gezondheidsproblemen kan al een aanleiding zijn.” Als extra voorbeeld noemt de directeur de actuele toeslagenaffaire. „De mensen die daar slachtoffer van zijn, hebben niet alleen een schuld bij de Belastingdienst. Zij konden door de terugvordering van de Belastingdienst andere rekeningen niet betalen. Zo stapelen de schulden zich op.” Volgens hem moeten mensen erop vertrouwen dat er veel maatregelen aan kwijtschelding vooraf gaan. „Het geld wordt niet zomaar weggeven.”

De Amsterdamse Tempo bleek een ton schuld te hebben. „Het is een puinhoop. Ik ben bij veel instanties terecht gekomen, want ik kwam geen stap vooruit. ‘Ik verdrink’, dacht ik. Helaas werd mijn hulpvraag niet beantwoord. Toen heb ik als mens een omschakeling gemaakt.” Tempo komt bij een buurtwerkkamer in Amsterdam terecht en werkt daar als vrijwilliger. Uiteindelijk krijgt ze een vaste baan aangeboden en komt ze haar schuldeisers onder ogen. „Ik viel tussen wal en schip en ben uiteindelijk zelf een oplossing gaan zoeken.”

Sancties

Een kwart (24%) van de ondervraagden stelt dat mensen die niet betalen juist hard moeten worden aangepakt. Tamara Madern is lector schuldpreventie aan de Hogeschool Utrecht en zij benadrukt dat harde sancties vaak averechts werken. „Sancties werken alleen bij de mensen die niet willen betalen. Mensen die wel willen betalen, komen juist in de problemen door sancties. Door hoge boetes kunnen ze weer andere bedragen niet betalen.” Daarmee is het volgens Madern dweilen met de kraan open. „We zien vaak dat mensen alleen nog maar boetes en rentes aan het aflossen zijn. Als je daar niks mee doet, kan het jaren aanmodderen. Dat is niet alleen slecht voor het individu maar ook slecht voor de maatschappij.” Madern legt uit dat de meeste mensen die schulden hebben dit het liefst willen aflossen. „Vaak is de wil er, maar lukt het door omstandigheden niet altijd.”

Verder wijst Madern op het ‘kwijtschelden met ondersteuning’. „Dat betekent: bepaalde schulden kwijtschelden om verdere problemen te voorkomen. Dat effect is minder groot dan de eventuele verdere gevolgen van een grote schuld. Ook voor gemeenten en hulpverlening kunnen die kosten oplopen.” Directeur van Leeuwen vindt de maatregelen van de Gemeente Amsterdam een mooi voorbeeld van effectieve kwijtschelding. „Je schuld wordt pas kwijtgescholden, mits je een aantal belangrijke stappen zet. Die boodschap uitdragen is erg belangrijk.” Daartegenover zegt hij dat simpelweg een schuld kwijtschelden niet de oplossing is. „Denk goed na over hoe je iemand weer op de rails kunt krijgen. En verbind daar de juiste voorwaarden aan.”

Ervaringsdeskundige Tempo heeft haar persoonlijke ervaring omgezet in haar huidige baan en ze volgt nu zelfs een opleiding tot schuldhulpverlener. „Schulden hebben is niet altijd een keuze. Het kan iedereen overkomen. Soms loopt het leven even anders dan verwacht.” Tempo benadrukt dat er nog genoeg voorbeelden zijn van mensen met eenzelfde soort situatie als zij. „Er zou beter gekeken moeten worden naar situatie en oorzaak van schulden. Dan hebben we het natuurlijk niet over iemand die teveel besteld heeft bij Wehkamp.” Tempo is nog steeds bezig met afbetalen van haar schulden. Daarvan wordt tot nu toe niks kwijtgescholden.

Studieschuld

Over de overvloed aan studieschulden zegt Madern: „Onderschat niet dat een student de komende 35 jaar de studielening moet terug betalen. Dat is voor de meeste mensen de ‘duurste’ tijd uit hun leven.” Daarmee bedoelt de lector onder andere het kopen van een huis of het eventueel onderhouden van een gezin. Van Leeuwen herkent dit. „Het systeem is zo bedacht dat het afbetalen van de schuld haalbaar moet zijn. Maar we zien wel dat de studieschuld een steeds groter onderdeel wordt van de totale schuldenproblematiek.”