Julia Osendarp Nieuws 20 dec 2019, 07:14

Leestijd: 6 minuten

Hoe gaan de jaren ‘10 de boeken in?

De jaren ‘10 liggen bijna achter ons. Daarom blikken drie historici terug op het afgelopen decennia. Wat leren we over de afgelopen tien jaar in de aankomende geschiedenisles?

Rutger Bregman (31)

Historicus en schrijver van ‘De meeste mensen deugen’. 

„De afgelopen tien jaar staan in het teken van ‘wakker worden’. De financiële crisis in 2008 was natuurlijk al een hele klap, het heilige geloof van veel politici en economen in marktwerking viel ineens in duigen. Maar niet alleen op economisch vlak werden we wakker, denk bijvoorbeeld ook aan de klimaatkwestie. Tien jaar geleden hadden we het er nog weinig over, maar in de komende decennia vermoed ik dat het alles zal domineren.

Ondertussen zagen we steeds meer protesten, van zowel links als rechts. Klimaatactivisten, leraren, verpleegkundigen en boeren. Ook dat is een teken van ‘wakker worden’. Tien jaar geleden hadden we nog een saai politiek debat. Het ging over procentjes van koopkracht. Nu praten we weer over grote thema’s zoals de planeet of ons economisch model. Mark my words: de stikstof impasse is nog maar het begin. Dit decennium zijn we erachter gekomen dat we niet in een Luilekkerland leven, maar voor enorme uitdagingen staan.

Trend

Nederland radicaliseert en dat bedoel ik niet slecht. Je merkt dat mensen fundamentelere standpunten durven in te nemen. Begin deze eeuw bouwden we bijvoorbeeld nog peperdure kolencentrales, maar nu worden die gewoon gesloten. Het spectrum is opgeschoven. Wat GroenLinks vroeger voorzichtig durfde te zeggen, is nu kabinetsbeleid. Of neem de ‘Green Deal’ van de Europese Commissie, een stevig pakket dat vijf jaar geleden ondenkbaar was.

Kijk trouwens ook ook naar de discussie rondom Zwarte Piet. Aan het begin van dit decennium was er een kleine groep die tegen was. Ik heb zelf toen nog geschreven dat Zwarte Piet gewoon zwart moet blijven. Maar ik ben van mening veranderd, en talloze Nederlanders met mij.  Zoals het er nu voor staat is Zwarte Piet straks echt verleden tijd.

Dieptepunt

De financiële crisis in 2008 was een grote ‘wake up call’. In 2016 kregen we een politieke ‘wake up call’, met onder andere de Brexit en de verkiezing van president Donald Trump. Als je ons vijf jaar geleden had gevraagd dat Trump president van Amerika zou worden, had niemand je geloofd.

Les voor de toekomst

Radicaal is het nieuwe realistisch. Het is naïef om vast te houden aan de status quo. Willen we blijven leven zoals we nu doen, dan moeten we alles veranderen. Neem de projecties van het KNMI, dat waarschuwt voor een zeespiegelstijging van meters in de komende één, twee eeuwen. Leven onze kinderen en kleinkinderen over honderd jaar nog wel in de Randstad? We hebben het hier over veel grotere vraagstukken dan tien jaar geleden.”

Annemarie Lavèn (39)

Hoofdredacteur van Historisch Nieuwsblad

„Geen makkelijke vraag voor historici, want wij houden ons doorgaans bezig met dingen die lang geleden gebeurden. Ondanks dat noem ik de jaren tien een heel interessante tijd, er gebeurt namelijk veel. Wat mij betreft staan de afgelopen tien jaar in het teken van polarisatie. Zowel op nationaal als op internationaal niveau. We zien enerzijds de hoogopgeleide stedelijke burgers en aan de andere kant de lager opgeleiden buiten de stad. Die kloof wordt steeds groter. Dat komt onder andere door de opkomst van populistische partijen. Partijen als PVV, SP en Forum voor Democratie hebben die verschillen verder uitvergroot. Er gebeurt veel in de wereld en we worden geconfronteerd met grote maatschappelijke thema’s zoals globalisering, de klimaatcrisis of jihadisme. Dat zijn zaken die angst kunnen aanjagen en dan is het veilig om vast te houden aan iets wat ‘eigen’ is. Daardoor worden de populistische partijen sterker.

Welvaartsladder

Verder zien we ook voor het eerst, sinds de oorlogsjaren, dat kinderen niet méér gaan verdienen dan hun ouders. Dat komt doordat de welvaartsontwikkeling een grens heeft bereikt. Je ziet nu sinds jaren weer dat die welvaart afneemt. Bejaardentehuizen worden opgeheven, ziekenhuizen gaan failliet en een baan is niet meer zo vanzelfsprekend. Door vergrijzing en marktdenken is het vangnet minimaal geworden en versterkt het gevoel van polarisatie. Daar moet ik wel bij zeggen dat het gevoel sterker is dan de werkelijkheid. Nederland doet het op de welvaartsladder namelijk goed. We zijn alleen een beetje bang geworden.

Vertrouwen in feiten

Het lijkt een trend geworden om alles vanuit economisch perspectief te zien. Dat is in de afgelopen tien jaar sterker geworden. Dat betekent dat alles economisch meetbaar moet zijn en het succes van de samenleving afhangt van het economisch succes. Daar beginnen we nu last van te krijgen.

Verder verdwijnt het vertrouwen in feiten. Daarmee bedoel ik dat feiten worden gezien als meningen. President Trump is daar een voorbeeld van. Op de manier hoe hij omgaat met feiten en deze ter discussie stelt. Waardoor zelfs wetenschappelijke modellen in twijfel worden getrokken. Dat zie ik als een tendens. Zelfs als politicus kun je glashard liegen en daar kom je gewoon mee weg.

In onze handjes knijpen

Het thema waar nu iedereen over nadenkt is het klimaat. De aanleiding is urgent en negatief, maar de discussie is goed. Het is belangrijk dat de hele samenleving hiermee bezig is.

We moeten niet vergeten dat we in Nederland erg gelukkig zijn en in een mooi land leven. Daar moeten we zuinig op zijn en mogen we voor in onze handjes knijpen.”

Marit Berends (24) 

Fondsenwerver voor Paleis Het Loo en Jonge Historicus van het Jaar 2019
@cultuur_snuiver

„ Zelf ben ik Cultuurhistoricus en was ik pas vijftien toen dit decennium begon. Het is heel lastig om je eigen tijd te analyseren. Je hebt soms letterlijk afstand nodig om patronen te zien. Grappig, de jaren ‘10 roepen bij mij vooral associaties met 1910-1920 op.

Eigen bubbel

In mijn ogen staan de afgelopen tien jaar vooral in het teken van zichtbare meningen. Social media is ontploft en we hebben te maken met de democratisering van iedere mening. Dit is precies wat er werd gehoopt met de opkomst van het internet. Zelf heb ik het idee dat gesprekken over gevoelige onderwerpen in de geschiedenis en de maatschappij meer en meer op grotere schaal worden gevoerd. Aan de andere kant kent dit ook een schaduwzijde. Het gemakkelijk verkondigen van een mening werkt ook polariserend, waardoor het gesprek soms niet meer mogelijk is. Daardoor verharden we en komen we meer tegenover elkaar te staan.

Daarnaast leven we behoorlijk in zogenoemde ‘bubbels’. Tijdens de verzuiling zaten mensen ook in ‘bubbels’, maar toen waren ze zich dat beter bewust. Tegenwoordig zijn we ons niet altijd bewust dat we opnieuw in hokjes zitten. Dat komt onder andere door grote internetbedrijven als Facebook en Instagram. Door hun algoritmen worden we steeds bevestigd in onze eigen meningen en krijgen we weinig vernieuwende of andere perspectieven mee. De rol van social media is groter geworden. Daarmee spelen zaken als ‘nepnieuws’ of meningen ineens een grote rol. Waardoor feiten geen feiten meer zijn.

Perspectief

Het is belangrijk dat we zoveel mogelijk perspectief blijven zien. En niet teveel in onze waarheid blijven hangen. Daar is in principe iedereen zelf verantwoordelijk voor, maar het zou goed zijn als de media zich daar ook meer in uitspreken. Dat zowel de media als social media concerns verschillende standpunten blijven uitspreken in hun berichtgeving.

We zijn nog niet klaar. Misschien gebeurt er de komende twee weken nog iets wat onze kijk op de jaren ‘10 enorm verandert. Ik ben zelf heel benieuwd wat er op termijn over deze jaren in de geschiedenisboeken verschijnt.”