Iris Hermans Nieuws 19 nov 2019, 05:15

Leestijd: 6 minuten

Ruime meerderheid wijst euthanasie niet principieel af

Bijna alle volwassen Nederlanders zijn voor euthanasie onder bepaalde omstandigheden, blijkt uit CBS-cijfers die dinsdag zijn uitgekomen. Toch zijn veel religieuzen tegen en heerst er nog veel onwetendheid.

Zelf kiezen voor je einde moet kunnen, zeker wanneer je uitzichtloos onnodig lijdt en/of zwaar dement bent, vinden acht op de tien Nederlanders. De uitkomst past in een land waar vrije wil en eigen keuzes cruciaal zijn, zowel over leven als dood. Maar dat betekent niet dat het appeltje eitje is, licht Dick Bosscher toe, directielid van de Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde (NVVE). ,,Wat veel mensen vergeten, is dat euthanasie geen recht is en dokters geen verplichting hebben het uit te voeren.”

Geen appeltje eitje

De vereniging heeft ruim 172.000 leden en geeft onder meer voorlichting, verstrekt wilsverklaringen en doet onderzoek. Ook Bosscher merkt een steeds meer positieve houding ten aanzien van euthanasie, maar ondervindt ook veel onwetendheid over hoe het nou echt in de praktijk zit. ,,Vooral veel oudere mensen denken dat ze heel gemakkelijk euthanasie krijgen, zeker wanneer ze lid bij ons worden.” Maar dat is dus niet zo, vervolgt hij op serieuze toon. ,,Voorop staat de driehoeks-verstandhouding tussen patiënt, de naasten en huisarts, die moet heel goed zijn.” Toch zal het merendeel van de huisartsen het wel uitvoeren, vervolgt hij, ,,Wanneer aan alle criteria is voldaan. Zo moet het een vrijwillige en weloverwogen keuze zijn bij uitzichtloos en ondraaglijk lijden.”

Afgelopen jaar waren er 6126 euthanasiemeldingen, een daling ten opzichte van 2017. Plausibele oorzaak is de rechtszaak die tegen een huisarts werd aangespannen. Ze zou ‘onzorgvuldig’ euthanasie hebben verleend aan een zwaar demente patiënt in een verzorgingstehuis. Ze werd uiteindelijk niet vervolgd, maar het heeft z’n weerslag gehad door alle commotie eromheen. ,,Je zag daarna echt even terughoudendheid bij veel huisartsen, je moet dan wel heel sterk in je schoenen staan.”

70 procent van de euthanasiegevallen gaat om kanker in een vergevorderd stadium en ook dementie in een vergevorderd stadium is een veel gehoorde reden voor de euthanasiewens. Het gaat vaak om ouderen, maar de NVVE ziet ook, zij het in mindere mate, dat jonge mensen met zware psychische problemen niet meer willen leven. Een complex gegeven, ,,veel psychiaters willen niet meewerken, omdat er altijd nog wel een nieuw medicijn of een andere behandeling is, volgens hen.” Vandaar ook het NVVE-congres vorig jaar met ‘euthanasie is ook een optie’ als thema. ,,De wens van mensen die als jaren een doodswens willen, moeten we serieus nemen. Ze doen het anders vaak zelf wel.”

Op de politieke agenda

Ook de NVVE ziet een minder open houding bij religieuze mensen, maar dat betekent niet dat ze helemaal nergens voor open staan. ,,We geven ook lezingen op plekken waar veel gelovigen samenkomen. We zijn er nooit om onze mening op te dringen, maar zitten juist heel erg op die voorlichting over de wetgeving en hoe het werkt in de praktijk.”

De vereniging heeft al veel voor elkaar gebokst. De wetgeving in 2002, de oprichting van de Levenseindekliniek (nu Expertisecentrum Euthanasie), maar ze zijn er nog lang niet, ,,nog altijd worden twee op de drie verzoeken afgewezen.” Hun volgende missie: meer aandacht voor een zelfgekozen levenseinde in de politiek. ,,Politieke partijen zouden er eens over na moeten denken en het opnemen in hun verkiezingsprogramma. Zo kan het maatschappelijk debat veel beter worden gevoerd en worden hopelijk steeds meer euthanasieverzoeken gehonoreerd.”

Discussie

Ahmed El Mesri is oprichter van de Assadaaka Community in Amsterdam, waar sociale cohesie centraal staat en waar veel moslims bij zijn aangesloten. Hij is praktiserend moslim, ,,maar ik denk wel wat ruimer dan de gemiddelde gelovige.” Hij ziet onder meer in zijn eigen directe omgeving de negatieve opvattingen ten aanzien van euthanasie. Tijdens een bijeenkomst maandag hadden ze het er nog over, vertelt El Mesri. Het gesprek begon over de zorgverzekering, ging door op orgaandonatie en eindigde heel toepasselijk met euthanasie. ,,Een heftige, maar ontroerende discussie ontstond. Ik heb er persoonlijk geen moeite mee, want als iemand ontzettend lijdt en er geen enkele hoop meer is, moet er een zelfgekozen uitweg kunnen zijn.” Toch denken veel andere moslims hier anders over en zien het als tegen Gods wil, merkte hij tijdens de discussie, ,,we zijn wel goed en in vrede uit elkaar gegaan, zo doen we dat altijd bij Assadaaka.”

Een belangrijke taak ligt bij de ‘Islamitische geleerden’, stelt hij. ,,Zij zouden kunnen prediken dat euthanasie een eigen keuze is en dat je er niet meteen door naar de hel gaat, dat zou een ongelooflijk verschil maken. We moeten het met z’n allen meer bespreekbaar maken.””

Grijpen

De sympathieke Amsterdammer overleefde ternauwernood een ernstig auto-ongeval toen hij jong was. Hij belandde in een rolstoel en zijn gezondheid laat nog weleens te wensen over, maar toch hoor je hem nooit klagen. ,,Laten we roeien met de riemen die we hebben, het leven gaat gewoon door en is mooi, je moet dat grijpen. We zijn maar kort hier.”

Of hij er zelf voor zou kiezen? Hij denkt even na. „Ik weet dat nu niet. Na mijn ongeluk en de omstandigheden waarin ik terecht kwam, wenste ik dat het kon, maar ik ben door te overleven er toen juist sterker uitgekomen.”

Religie is van alle tijden en wat hem betreft altijd in ontwikkeling. ,,Dertig jaar geleden waren er nog volop discussies over orgaandonaties en was iedereen er fel op tegen, maar ik hoor nu steeds vaker dat ook moslims hun organen doneren.” Onwetendheid is dan ook vaak de reden waarom mensen op iets tegen zijn en zich dan snel laten leiden door het geloof en hun omgeving. ,,Ook al is iets volgens de Islam verboden, ik stel altijd de vraag: wat zegt jouw brein? Want God heeft ons er allemaal een gegeven om zelf na te denken, over het leven, maar ook over de dood.”

CBS-cijfers

Euthanasie moet in bepaalde gevallen mogelijk zijn, vindt 87 procent van de volwassenen in Nederland. Daartegenover is 8 procent in alle gevallen tegen, en 5 procent kan of wil er niets over zeggen. Dit meldt het CBS op basis van het onderzoek Belevingen 2018. Religie speelt een grote rol bij de mening over euthanasie. Van de mensen die geen religieuze of levensbeschouwelijke stroming aanhangen, zegt 98 procent euthanasie in bepaalde omstandigheden goed te keuren. Dat aandeel ligt lager onder degenen die wel een religie aanhangen, met grote verschillen tussen de geloofsgroepen. Moslims zijn naar verhouding vaak tegen euthanasie, ruim 4 op de 10 vinden dat euthanasie in geen geval geoorloofd is.

80 procent van de volwassen bevolking vindt dat euthanasie mogelijk moet zijn bij mensen met vergevorderde dementie als zij daarom hebben gevraagd toen ze nog bij vol bewustzijn waren. Ook zijn er met ongeveer 75 procent vrij veel voorstanders van de mogelijkheid tot euthanasie voor ongeneeslijk zieke kinderen en voor mensen met ernstige psychische aandoeningen. Er is duidelijk minder steun voor de mogelijkheid tot euthanasie voor mensen die levensmoe zijn, maar verder lichamelijk gezond zijn. Bijna een derde is hier op tegen.