Tim van der Steen Nieuws 11 nov 2019, 18:50

Leestijd: 3 minuten

Moet het Nederlandse tbs-systeem worden afgeschaft?

Heftige kritiek afgelopen maandag op het huidige tbs-systeem. Volgens een psychiater zou het falen en moeten worden afgeschaft. „Hij is terecht kritisch, dat moet ook. Maar dat honderden patiënten er niet thuishoren is ongefundeerd.”

Forensisch psychiater Peter van Panhuis uitte zijn kritieken in een uitgebreid interview met De Telegraaf. Hij werkte dertig jaar lang voor justitie en bracht advies uit over de oplegging en verlenging van tbs. Tijdens zijn carrière onderzocht Van Panhuis zo’n tweeduizend gevallen. Hij concludeert dat honderden patiënten niet thuishoren in het systeem omdat zij onbehandelbaar zijn of in een psychiatrische instelling moeten zitten. Ook schiet de nazorg ernstig tekort.

Zwart-wit

„Het beeld dat Van Panhuis schetst is veel te zwart-wit”, zegt rechter Yvo van Kuijck. Hij was jarenlang voorzitter van de penitentiaire kamer (tbs-verlengingsrechter in hoger beroep) en vindt het ook jammer dat tbs nu zo in de media komt. „We waren een heel eind om de beeldvorming rond tbs te nuanceren, nu lijkt het alsof daar niets van klopt.”

Van Panhuis is terecht kritisch op de werking van het huidige tbs-systeem, zegt Van Kuijck. „Dat mag en dat moet ook, maar ik vind wel dat hij erg generaliseert. Hij spreekt over honderden patiënten die er niet in thuishoren maar dat vind ik ongefundeerd. Wij zijn bij het opleggen en verlengen van tbs altijd bijzonder kritisch of een patiënt bijvoorbeeld niet kan worden opgenomen in de geestelijke gezondheidszorg (GGZ).”

Risico voor de samenleving

Op twee punten heeft Van Panhuis volgens de rechter wel gelijk. Het eerste is het personeelsprobleem, er zijn vaak te weinig goed gekwalificeerde mensen. „Als jonge meisjes met weinig ervaring en zonder voldoende begeleiding te maken krijgen met gewiekste mannen van vijftig dan levert dat risico’s op. Dat maakt het systeem zelf natuurlijk niet slecht.”

Om binnen deze setting te werken moet je volgens de rechter wel echt gemotiveerd zijn. Dat klinieken vaak afgelegen zijn helpt natuurlijk ook niet bij het vinden van goed personeel. Ook over de nazorg is Van Kuijck het eens: „Die schiet tekort, zonder meer. Maar dat raakt niet de tbs zelf. Je zou kunnen zeggen: beëindiging van de tbs moet betekenen dat er geen onverantwoord risico meer bestaat voor de samenleving. Maar dan is er vaak nog wel behoefte aan verdere begeleiding en zorg.”

Recidiven

Daar lijkt de schoen te wringen. 30 procent van de delinquenten die tbs opgelegd krijgen zouden binnen vijf jaar opnieuw de fout ingaan. Deze recidiven krijgen vervolgens veel media-aandacht, al moeten de cijfers wel in perspectief worden geplaatst. Hoogleraar Chijs van Nieuwenhuizen aan de Tilburg University heeft grondig studie gedaan naar tbs-behandeling en werkte zelf ook lange tijd in een tbs-klinieken. „Van de gedetineerden die uit de gevangenis komen is het recidivepercentage 80 procent, dus in vergelijking is dat bij tbs behoorlijk laag. Bij pedoseksuelen is dat zelfs maar tien procent. Van alle maatregelen blijkt tbs juist het beste te werken.”