Erik Jonk Nieuws 24 nov 2019, 16:29

Leestijd: 6 minuten

Gedrag rotjochies heeft altijd een diepere laag

‘Rotjochies’ waarvoor de celdeur van een gesloten jeugdzorginrichting al bijna in het slot viel, kregen nog één kans. Docu-maakster Maasja Ooms legde hen op film vast.

„Ik weet het niet meer. Het kan zijn dat er al een steekje bij hem los zat, toen hij geboren werd”, vindt een moeder. „Het is de pubertijd. Als hij straks 18, 19 is, dan trekt dat wel weer recht”, pareert de vader met wat meer hoop. Hun tienerzoon snapt zijn moeder wel. „De dingen die ik heb gedaan zijn ernstig.”

Het is een scène in de docu Rotjochies, die meteen een situatie aangeeft van een gezin met een probleemkind en ouders die verschillend reageren. Documentairemaakster Maasja Ooms volgde meerdere jongens die thuis niet meer welkom zijn. Pubers – eentje is nu 14 jaar – die dealden, met een mes rondliepen, die vernielden. Ze zijn onhandelbaar, vindt de kinderrechter, die hen naar gesloten jeugdzorg heeft verwezen. Ze kregen echter nog één kans, bij hulpverleensters op een afgelegen boerderij op het Zuid-Franse platteland. Rotjochies is vrijdag op documentairefestival IDFA in Amsterdam in première gegaan. Maandagavond wordt hij om 20.25 uur uitgezonden op NPO 2.

Wat is het probleem?

Ooms maakte eerder indruk met Alicia (2017), een indringend portret van een meisje dat opgroeit in verschillende tehuizen en waarvoor geen pleegouders konden worden gevonden. Bij Rotjochies vroeg zij zich af: zijn die jongens eigenlijk wel het probleem, of ligt het aan het systeem om hen heen?

De documaakster was niet van plan om weer een film over jongeren met problemen te maken. „Na Alicia waren er veel bijeenkomsten in het land. Daarbij ontmoette ik Petra Knol, een dame van de Franse boerderij. Zij vroeg of ik haar methodiek van jongerenopvang wilde komen bekijken. Over alleen een methodiek wil ik geen documentaire maken, hoe mooi Knols gedachten over jeugdzorg ook zijn. Maar op reis in Zuid-Frankrijk ben ik toch even gaan kijken.”

Tikkende tijdbom van woede

Wat Ooms aantrof was een boerderij waar veelvuldig ‘ja, maar’ klinkt. Waar van alles gebeurt, van groot (ga daarvoor zelf naar Rotjochies kijken) tot klein (het eeuwige niet schoonmaken en niet opbergen van een tosti-apparaat). Maar vooral een boerderij met tienerjongens die door ‘iets’ zwaar beschadigd zijn. Zo is Mitchel naast een zachtaardige gozer, ook een tikkende tijdbom van woede en is de verhouding met zijn vader zwaar ingewikkeld. Een vader die hem moest vertellen: „Ik wil jou niet meer in mijn huis.” Mitchels verhaal sprak Ooms het meeste aan en wordt daarom vooral uitgelicht.

Dat even langs gaan werden vijf hele dagen. „De jongens reageerden stoer en een beetje uitdagend op me”, zegt Ooms. „Zo van ‘oh, gaan we een film maken?’. Ze zagen zichzelf al over de rode loper gaan. Dat was een grappige opening voor me, een leuke start. Ik moest hen vervolgens duidelijk maken dat een documentaire ook gaat over boosheid, pijn en verdriet. Ik zei ‘dit intrigeert me. Ik heb mijn camera bij me, blijf vijf dagen en vraag dan of jullie het nog aangenaam vinden. En ondertussen ondervind ik zelf of er een verhaal te vertellen is dat filmwaardig is.”

Geraakt door de kids

Ooms was er ook op het moment dat de puberende jongens een meisje als huisgenoot kregen; Sanne uit Zeeland met alle gevolgen van dien. Zij ontpopt zich tot de kippenhoedster van het stel en heeft gelijk een Zeeuwse mattie. „Hey, ik kom uit Vlissingen. Bossenburg-gang!”

In de vijf dagen werd de filmmaakster door alle kids geraakt. „Ik trof getroebleerde jongeren. Jongeren die uit huis worden geplaatst, maar eigenlijk niets liever willen dan thuis zijn. Dat is toch erg? Er is bij hen iets ontspoord, er is altijd een diepere laag dan alleen hun rotgedrag. Ik vind het belangrijk dat hun verhaal wordt gezien. Het had heel anders met ze kunnen lopen.”

Vindt zij de jongens daadwerkelijk rotjochies? „Nee, noem de titel een kwinkslag, een knipoog. Rotjochies is de naam waarmee de samenleving de jongens in eerste instantie gemakkelijk wegzet. Ik wil meer laten zien en de titel juist ontkrachten.” Wat Ooms betreft gaat de film over loyaliteit van kinderen tegenover hun ouders. „Loyaal zijn aan je vader, aan je moeder, tijdens vechtscheidingen. Als ouders lelijke dingen over elkaar roepen, wordt het kind dat ertussen zit ergens voor de helft ontkend.”

Het gaat niet over schuld

Op haar eigen vraag ‘zijn de jongens het probleem of ligt het aan hun omgeving?’, kwam Ooms tot het volgende antwoord: „Het blijkt niet over schuld te gaan. Ouders schamen zich ook als het thuis niet goed gaat. Maar als alles potdicht wordt gehouden en er vraagt niemand om hulp, dan gaan dingen ontsporen. Op alle jongens uit Rotjochies had niemand na groep 8 van de basisschool zicht meer. Net in de tijd dat ze van gezinsgericht naar buitengericht raken. Er zal qua jeugdhulp sterker op een systeem ingezet moeten worden, waarbij er veel meer is dan een uurtje gezinsbegeleiding per week. Daar waar een manco is, moet intensieve hulp komen. Zonder vraag wie schuldig is, want iedereen wil het beste voor z’n kind. Dat hoop ik met Rotjochies te bekrachtigen.”

Ooms heeft nog altijd contact met de hoofdrolspelers uit de documentaire, vooral via WhatsApp. Mitchell bezoekt zij regelmatig, anderen wonen te ver weg. En wat die rode loper betreft? Daarmee kwam het goed. De rotjochies gingen er vrijdag als echte docu-sterren overheen.

Jongere bekeek Rotjochies voor Metro

Metro vroeg studente journalistiek Maartje (17) uit Nijmegen naar Rotjochies te kijken. Hoe keek zij naar haar leeftijdsgenoten en wat vindt zijn van de docu?

Door Maartje van Roozendaal

„In deze emotionele documentaire leer je het gezicht achter ‘het rotjochie’ kennen. Je ziet niet alleen het stoere gezicht, maar ook een kind dat nog moet uitvinden wie hij is. Een kind dat veel heeft meegemaakt en veel emoties heeft, maar niet goed weet hoe hij ze moet uiten. Een kind waar veel meer achter schuilt dan alleen de dingen die hij doet.

Maasja Ooms gebruikt net als in haar documentaire Alicia, een manier van filmen waarbij ze niet praat, maar de shots van de jongens het moeten doen. Het lijkt alsof het heel natuurlijk gaat, waardoor je niet merkt dat de documaakster er is. Zo wordt de focus op het verhaal van de jongens gelegd. Ook vind ik haar manier van filmen tijdens de gesprekken tussen hulpverleenster Petra en de kinderen heel fijn. Hierbij maakt Ooms namelijk veel gebruik van close-ups, waardoor je de emoties van de jongens heel goed kunt zien.

Heel erg verrast

Ik ben eigenlijk heel erg verrast door de film. Ik dacht namelijk dat ik heel veel ruzie makende, constant vechtende, alleen maar brutale en boze tieners zou zien. Dat is dus niet zo. Natuurlijk zijn er akkefietjes, maar niet zo veel of ernstig als ik verwacht had. Het wordt heel emotioneel door de vele gesprekken die er met ze gevoerd worden over hun verleden en waarom ze dingen doen. Ik kreeg ook medelijden met ze. Ook al geven ze niet altijd diepzinnige antwoorden, je ziet wel aan ze dat de onderwerpen waarover ze praten iets met ze doet.

Al met al vind ik het een geweldige documentaire. Een docu die precies vertelt, wat hij moet vertellen. Wat dat is? Daar kom je vanavond zelf maar achter!”