Sarah Sitanala Nieuws 27 okt 2019, 11:00

Leestijd: 3 minuten

Steeds minder mensen bij vakbond, heeft lidmaatschap nog wel nut?

Steeds minder mensen zijn lid van een vakbond. Tegelijkertijd verenigen de boeren zich de laatste tijd voortdurend middels social media om de barricade te gaan. Heeft lid zijn van een vakbond nog wel toegevoegde waarde?

Waar de vakbonden tien jaar geleden nog 1,9 miljoen leden hadden, zijn dat er nu nog maar 1,6 miljoen. Hoewel er sprake is van een daling in alle leeftijdscategorieën, is de daling het sterks zichtbaar onder jongeren tot en met 25 jaar. Zij geven aan nooit serieus te hebben nagedacht over het vakbondslidmaatschap. Oudere werknemers vinden dat vakbonden niet goed opgekomen voor hun belangen of dat vakbonden geen invloed (meer) hebben op hun arbeidsvoorwaarden.

Daarnaast is demonstreren anno 2019 is laagdrempeliger geworden. Dankzij social media is het makkelijker geworden om een staking te organiseren. Plaats een bericht op Twitter en je hebt al snel een aantal medestanders gevonden.

Toch is het volgens vakbondshistoricus en stakingsexpert Sjaak van der Velden, een slechte ontwikkeling zijn als de vakbond helemaal uit beeld zou verdwijnen. „Een vakbond is er tenslotte niet alleen maar voor de belangen van werknemers, maar ook werkgevers en politiek Den Haag hebben belang bij overleg en het opstellen van cao’s. En het is wel een club die dingen voor elkaar krijgt.”

Frustratie

Over het algemeen sluit een werknemer zich aan bij een vakbond op het moment dat er een probleem is, vervolgt de vakbondshistoricus. „Bijvoorbeeld als een bedrijf gaat sluiten.” Dat dat tegenwoordig steeds minder gebeurt, ligt volgens hem aan het feit dat werknemers zich niet gehoord voelen. „Vroeger schoven mensen uit het bedrijfsleven door om bestuurder te worden in de vakbond, dat had als gevolg dat de leiding van de vakbond bestond uit mensen met de benodigde vakkennis. Tegenwoordig zijn het mensen die doorstromen vanuit een hbo-opleiding of het bedrijfsleven.”

Dat leidt volgens Van der Velden bij veel werknemers tot frustratie. „Want deze mensen hebben het nooit kunnen beleven vanuit hun eigen leven.” Hij vervolgt dat mensen het financieel gezien best goed voor elkaar hebben, tot het moment dat het misgaat. „Dan blijken mensen ineens niet stevig in hun schoenen te staan. Er moet niet onderschat worden wat voor rol vakbonden in dergelijke gevallen kunnen spelen.”

Andere werkwijze

De vakbond zal weliswaar nooit helemaal verdwijnen, wel is de kans groot dat zij in de toekomst een andere werkwijze moeten hanteren. „Na de grote staking van leraren in 2017, Primair Onderwijs in Actie, zijn de vakbonden wakker geschud. Er heerste grote onvrede bij de leraren, maar dat besef was niet aanwezig bij de vakbond.”

Bijkomende reden voor de ontevredenheid onder werknemers ligt volgens Van der Velden aan het feit dat er bij de vakbonden nogal eens wordt vergeten dat er ook nog leden zijn die zij bij moeten staan. „Dat heeft te maken met het polderen. Er wordt vanuit de vakbond heel wat overlegd met bedrijven en Den Haag. Leden denken dan: Jullie zitten mooi te vergaderen, maar vergeten ons.”

Het is overigens niet zo dat ooit meer dan de helft van het aantal werkenden in Nederland lid is geweest van een vakbond. Van der Velden: „Het lijkt er nu misschien op dat vroeger iedereen lid was, maar dat is niet waar. De hoogste organisatiegraad ligt rond de 40 procent. Dat is dus ook wel te relativeren.”

Niet tot de verbeelding

Een woordvoerder van de FNV laat weten dat zij zich gaan richten op de grote groep werknemers die überhaupt nooit heeft overwogen om zich aan te sluiten bij een vakbond. Volgens Van der Velden is dat niet vreemd. „Vooral onder jongeren niet. Er bestaat geen sprekend beeld van een vakbond. Een afbeelding van een gezette man met een snor die een groep toespreekt of een streng uitziende vrouw met opgeven wijsvinger spreekt nou eenmaal niet tot de verbeelding.”