Tim van der Steen Nieuws 25 okt 2019, 03:59

Leestijd: 5 minuten

Nederlandse overheid verwaarloost superwapen volksgezondheid

Stel je voor: een middel dat werkt tegen kanker, diabetes, depressie, alzheimer, hart- en vaatziekten. Het is er, maar de Nederlandse overheid laat het vooralsnog links liggen.

Aanstaande zaterdag gaat de wintertijd weer in en daarmee brandt opnieuw discussie los. De Europese Commissie wil namelijk af van het twee keer per jaar verzetten van de klok en vroeg in augustus 2018 alle lidstaten een keuze te maken tussen zomer- en wintertijd. Er werden commissies aangesteld, onderzoeken uitgevoerd en kamerbrieven gestuurd. Vooralsnog blijft stellingname echter uit. En dat is zonde voor de volksgezondheid.

Slaap is je superkracht

De wetenschap is unaniem over het belang van een goede nachtrust. Zo noemt de bekende slaapgoeroe Matthew Walker „slaap onze superkracht.” Voldoende (7 tot 9 uur) en regelmatige nachtrust is daarbij essentieel. Een paar voorbeelden: wie slechts een (1!) uur slaap mist legt de volgende dag 70% van zijn afweersysteem tegen kanker plat en mannen die per nacht vijf uur of minder slapen hebben een testosteronwaarde van mannen die tien jaar ouder zijn. Een gebrek aan slaap zorgt er eveneens voor dat de prestaties op de werkvloer kelderen en het leervermogen een knauw krijgt. Goede nachtrust betekent dus een daling in zorgkosten en hogere arbeidsproductiviteit.

Tijdens je slaapt, zijn er in het lichaam allerlei herstelprocessen gaande. Zo worden afvalstoffen in je hersenen afgevoerd en draait je immuunsysteem op volle kracht. Hierdoor wordt onder meer het risico op diabetes, hart- en vaatziektes, kanker en alzheimer teruggedrongen. Deze kennis is absoluut niet nieuw want de wetenschap buigt zich hier al decennia over en de uitkomsten zijn door duizenden onderzoeken gestaafd.

Wereldwijd gezondheidsexperiment

Een slechte nachtrust heeft dus slechte gevolgen voor de volksgezondheid. Je zou zeggen dat daar niet mee mag worden geëxperimenteerd, niets blijkt minder waar. In de wereldgeschiedenis zijn al twee massaexperimenten ingevoerd: het eerste was het invoeren van tijdzones in de 19e eeuw, het tweede de zomer- en wintertijd. Dat dit zo’n effect heeft op gezondheid was toen nog niet bekend, inmiddels wel.

„We weten dat de interne klok van de mens bestaat”, zegt Roelof Hut, professor chronobiologie aan de Rijksuniversiteit Groningen. „Dat is zo’n vijftig jaar geleden ontdekt. Toch staan we nog met één been op het idee van de maakbaarheid van de samenleving, we denken het zelf te kunnen regelen. Daarmee gaan we voorbij aan de biologie van de mens.”

Met het verzetten van de klok gebeurt exact hetzelfde als wanneer je naar een andere tijdzone reist. Hut onderzocht het verschil tussen mensen die binnen dezelfde tijdzone wonen en kwam tot opvallende conclusies. Aan de oostgrens komt de zon een uur eerder op dan aan de westgrens. Bekende studies toonden onder andere een verdubbeling van het aantal kankergevallen aan en meer mensen met diabetes en depressie.

Adviescommissie

Naast mensen uit onder meer de sportkoepel en gezondheidssector zat Hut ook in de adviescommissie voor minister Ollongren (D66) van Binnenlandse Zaken, het ministerie dat zich buigt over de keuze tussen zomer- en wintertijd.

De commissie was unaniem voor de invoering van een permanente wintertijd. Het RIVM schaarde zich achter het advies: de keus voor wintertijd is een no-brainer, het liefst zelfs GMT, gelijk aan Groot Brittanië, want onze natuurlijke tijdzonegrens loopt over de Nederlands-Duitse grens. Pas in de oorlog zijn we bij Duitsland ingelijfd, die hebben ons bij de Duitse tijd gevoegd en de zomertijd ingevoerd. Dat is netto dus twee uur verschil. Voor de gezondheid is het van belang zo goed mogelijk aan te sluiten bij onze natuurlijke tijdzone en om een permanente tijd aan te houden.

Sociale jetlag

Bij de keus is het ook belangrijk om rekening te houden met de zogenaamde sociale jetlag. Simpel gezegd is dit het verschil tussen de tijd waarop je in het weekend wakker wordt en hoe laat de wekker gaat op werkdagen.

„Ik heb een brief aan Ollongren geschreven met een duidelijk advies”, vervolgt de chronobioloog. „Je hebt hier zo’n eenvoudige methode in handen om de gehele bevolking gezonder te krijgen. Zeker als je een kenniseconomie nastreeft. Er zijn nu eenmaal mensen die later slapen, die presteren bij zomertijd slechter op school en werk.” De brief werd niet alleen door bijna alle Nederlandse chronobiologen ondertekend, maar ook in vertaalde vorm door belangrijke beroepsverenigingen in de slaapwetenschap wereldwijd overgenomen.

Gezondheid versus economie

De overheid weet intussen nog steeds geen stelling te nemen. Zo valt op hun website te lezen dat „Het kabinet vindt dat de Europese Commissie nog niet duidelijk aangeeft wat de voor- en nadelen van de afschaffing zijn. Daarom vraagt het kabinet aan de Commissie om een betere onderbouwing.” Uit een kamerbrief die minister Ollongren op 14 oktober verstuurde, wordt duidelijk dat de keuze tussen gezondheid en economie hen zwaar valt.

De bouwsector zou blij zijn met permanente wintertijd, daar is zonlicht in de ochtenduren immers extra rendabel. Met name vanuit de transportsector en internationale handel klinkt de wens door om aansluiting te zoeken met onze buurlanden, de kans dat Frankrijk en Duitsland voor onze wintertijd kiezen lijkt echter gering.

„Pas op het moment dat ik beschik over alle relevante informatie en de standpunten van de buurlanden, zal het kabinet een nader standpunt bepalen”, stelt Ollongren in de brief. Hut: „Nederland is van oudsher sterk geweest binnen de chronobiologie en het slaaponderzoek. Ook nu zou Nederland leidend kunnen zijn en het kabinet heeft een prachtige kans om op basis van opgebouwde kennis het voortouw te nemen. Als er wordt ingeschikt, dan is de volksgezondheid daar de dupe van.”