Erik Jonk Nieuws 10 okt 2019, 06:00

Leestijd: 8 minuten

Hoe werkt het nou precies, dat Europees Parlement?

Oude bekenden en nieuwe Nederlandse gezichten zijn onlangs begonnen als lid van het Europees Parlement (EP). Zij werden dit voorjaar door Nederlandse stemmers gekozen tijdens de Europese Verkiezingen en gaan nu over grensoverschrijdende onderwerpen.

Wie zijn zij en wat doen ze precies bij de Europese Unie? Tussen de vragen door zie je 26 Nederlanders die zetels in het EP ‘bemannen’.

Echte werk begonnen

Wanneer zijn de Europarlementariërs precies begonnen en hoe lang duurt hun termijn?

De leden van het Europees Parlement zijn eind mei gekozen door de inwoners van de EU. Op 2 juli namen zij hun zetels officieel in voor de komende vijf jaar en na de zomer is het échte werk begonnen.

Hun partijen heten anders dan in Nederland. Zo maakt de grootste fractie, de zes leden van de PvdA, deel uit van de S&D-fractie. Hoe zit dat precies?

De Nederlandse politieke partijen heten nog steeds hetzelfde, maar ze zijn in het Europees Parlement aangesloten bij een politieke fractie. Deze fracties zijn een soort politieke families waar bijvoorbeeld de sociaaldemocraten (S&D) of de groenen in samenwerken. De politieke families bepalen gezamenlijk hun standpunt op allerlei onderwerpen en kunnen zo een vuist maken tegenover andere fracties. Er zijn zeven van dit soort fracties in het Europees Parlement. Het kan voorkomen dat meerdere partijen uit één land in dezelfde fractie zitten. CDA, ChristenUnie en 50PLUS zijn bijvoorbeeld samen onderdeel van de EVP. VVD en D66 maken deel uit van Renew Europe en Forum voor Democratie en de SGP zitten in de ECR. In de zaal van het Europees Parlement zitten leden ook niet bij elkaar op nationaliteit, maar op politieke kleur.

Tweede Kamer zou ervan dromen

Kun je het Europees Parlement qua werk vergelijken met onze Tweede Kamer?

In zekere zin wel. De leden van de Tweede Kamer en het Europees Parlement zijn direct gekozen door de kiezer. Beide parlementen nemen beslissingen die effect hebben op het dagelijks leven. Maar sommige bevoegdheden verschillen. Zo kan het Europees Parlement geen nieuwe wetten voorstellen. Dat mag enkel het dagelijks bestuur van de EU doen, de Europese Commissie. Maar het Parlement heeft wel het recht om wijzigingen aan te brengen in wetsvoorstellen en er wordt geen wet van kracht in Brussel zonder dat het Europees Parlement ermee akkoord gaat. Op dit moment worden de nieuwe eurocommissarissen van de Europese Commissie van Ursula Von der Leyen bevraagd door het EP. De Europarlementariërs oordelen over iedere individuele eurocommissaris of hij of zij wel capabel genoeg is om zo’n belangrijke functie te vervullen. De Tweede Kamer kan alleen maar dromen om dit ook te doen met ministers van een nieuw Nederlands kabinet.

In de bankjes van het EP ontbreekt de voor de meeste Nederlanders bekende Frans Timmermans. Wat doet hij dan binnen de Europese Unie?

Frans Timmermans was tijdens de Europese verkiezingen lijsttrekker voor de PvdA. Veel Nederlanders spraken hun vertrouwen in hem uit. Toch heeft hij zijn zetel niet ingenomen. Dit komt omdat hij door de Nederlandse regering is voorgedragen als Eurocommissaris. Elke EU-lidstaat draagt één lid van de Europese Commissie voor. De functie van Eurocommissaris is uiteraard niet te combineren met een plek in het Europees Parlement. De zetel van Timmermans is dus overgegaan naar de volgende op de lijst van de PvdA, Lara Wolters.

Waarom vergadert de Europese Unie in Brussel in België, maar soms ook in Straatsburg in Frankrijk?

De Franse stad Straatsburg is ooit aangewezen als vergaderlocatie van het Europees Parlement. Deze stad heeft een belangrijke symbolische betekenis voor de EU omdat hier in de Tweede Wereldoorlog zwaar gestreden is om het grondgebied. Later is deze stad in het verdrag dat de inrichting van de EU regelt officieel aangewezen als vestigingsplaats van het Europees Parlement. Maar omdat de instellingen van de EU die het Europees Parlement moet controleren in Brussel zetelen, vergadert het Parlement in de praktijk een groot deel van de maand in die stad.

Dit is een vreemde situatie waarin er veel op en neer gereisd wordt. Dit roept veel weerstand op, ook binnen het Europees Parlement zelf. De meeste Europarlementariërs willen dat het Parlement definitief in Brussel óf in Straatsburg zit. Helaas mag het Europees Parlement hier niet over beslissen. Om het verhuizen te stoppen moet het verdrag gewijzigd worden. Dat kan alleen gedaan worden met instemming van alle lidstaten van de EU. Rutte zal dus om tafel moeten met Macron, Orbán en de andere premiers om deze beslissing te nemen. Tot die tijd moet het Europees Parlement pendelen tussen België en Frankrijk.ijk.

Hoeveel parlementsleden heeft ‘Europa’ eigenlijk?

Europa heeft vele verschillende parlementen. De Europese Unie heeft er maar één: het Europees Parlement met haar 751 leden. Van al die leden zijn er, zoals op de foto’s op deze pagina’s te zien, 26 afgevaardigden uit Nederland.

Zetels op basis van aantal inwoners

26 parlementsleden op een totaal van 751 lijkt niet zo veel. Betekent dat ook dat Nederland relatief weinig invloed kan uitoefenen in Europa?

Dat lijkt weinig op het geheel, maar de zetels worden toegewezen aan de landen met een verdeelsleutel op basis van de grootte van de bevolking van een land. Nederland heeft 17 miljoen inwoners, op 513 miljoen in de hele EU. Dat is iets meer dan 3 procent en 26 zetels is ook iets meer dan 3 procent van 751. Denk daarbij ook dat Europarlementariërs uit één land bijna nooit als groep hetzelfde stemmen. Het komt bijna nooit voor dat alle Fransen of Duitsers hetzelfde willen. De meningen van de politieke partijen over wat het beste is voor de EU verschillen veel van elkaar. Zo is het natuurlijk in alle lidstaten. Je kunt je indenken dat D66 en Forum voor Democratie het niet vaak met elkaar eens zijn over welke kant het op moet met in de EU. Daarnaast heeft Nederland natuurlijk een stem in de Raad van Ministers van de Europese Unie die samen met het Europees Parlement de besluiten neemt over Europese wetgeving.

De partijen van sommige parlementsleden zijn bepaald geen voorstander van de Europese Unie. Toch gaan zij erover. Is dat niet raar?

Dat is het mooie van democratie. Door zich verkiesbaar te stellen voor het Europees Parlement streven deze politici ernaar om de Europese Unie van binnenuit te veranderen en beter aan te laten sluiten bij hun gedachtengoed.  Het Parlement is zo een afspiegeling van de politieke voorkeuren die er in Europa leven.

Wat betekent het toekomstig vertrek van de Britten uit de Europese Unie?

Voor het Europees Parlement betekent het dat van de ene op de andere dag 73 leden het Parlement moeten verlaten. Want als een land geen lid meer is van de EU heeft het ook geen vertegenwoordigers meer in het Parlement. Toch worden de stoelen waar de Britten op zaten niet uit de zaal gehaald. Een deel wordt herverdeeld over de huidige lidstaten, zo krijgt Nederland er na de brexit drie zetels bij (VVD, PVV en Forum voor Democratie). Een ander deel wordt in reserve gehouden. Deze zijn bedoeld voor mogelijke nieuwe lidstaten.

Belangrijke klus Timmermans

Wat zijn de belangrijkste onderwerpen die onze Europarlementariërs de komende tijd voor de kiezen krijgen?

De nieuwe Europese Commissie die naar verwachting in november zal aantreden, heeft al een aantal prioriteiten bekendgemaakt. Zo wil zij gaan werken aan een Green Deal voor de EU, een klimaatakkoord op Europees niveau. Dit zal onder leiding van onze eigen Frans Timmermans gaan gebeuren. In 2020 zal er ook een besluit moeten vallen over de Europese begroting voor de komende zeven jaar. Hierin zal worden vastgelegd hoeveel geld er beschikbaar zal zijn voor zaken als landbouwsubsidies, wetenschapsgeld etcetera. Daarnaast is er een aantal onderwerpen die al langer spelen en die ook de komende jaren relevant blijven. Denk bijvoorbeeld aan migratie: nog steeds komen er mensen op rubberbootjes naar de EU en riskeren ze hun leven op de Middellandse Zee. Europa blijft gezamenlijk werken aan een oplossing. En ook de mondiale handelsoorlog met de VS en China zal hoog op de politieke Europese agenda blijven.

Britten weg is pas het begin

Tot slot: Mochten de Britten toch tot een deal komen met de EU dan moet het Europees Parlement deze deal goedkeuren. Maar dit is pas het begin. Na de Brexit moeten het Verenigd Koninkrijk en de EU een nieuw handelsverdrag sluiten en onderhandelen over de nieuwe relaties.

** Met medewerking van Koen Blankenstijn.

*** Vanaf 15 oktober stelt Metro in vier portretten/interviews nieuwe parlementsleden aan je voor. Van dinsdag tot en met donderdag lees over ontmoetingen – in Straatsburg – met Malik Azmani, Kim van Sparrentak, Rob Rooken en Lara Wolters.