Tim van der Steen Nieuws 16 sep 2019, 03:57

Leestijd: 4 minuten

Nieuwe campagne moet OV toegankelijk houden voor mensen met dementie

Maandagochtend start de bewustwordingscampagne ‘GOED omgaan met dementie in het openbaar vervoer’. Een actie voor personeel en reizigers om het OV zo lang mogelijk bruikbaar te houden voor een doelgroep die het extra hard nodig heeft.

Bert Haupts (49) weet het nog heel goed. Ongeveer anderhalf jaar geleden maakte hij zijn serviceronde, vlak na Schiphol besloot hij de reizigers in ‘zijn’ trein van Amsterdam naar Rotterdam te controleren op hun vervoersbewijs. De mensen zien je eigenlijk alleen als die vent die fluit bij het vertrekken, maar als hoofdconducteur ben je tijdens een rit als het ware alles tegelijk. Handhaver, brandweerman, EHBO’er en sociaal werker. In zijn jaren op de trein maakte hij al van alles mee.

Handvol kleingeld

Daar zat hij, een vriendelijk ogende en verzorgde man van eind zeventig, heel ontspannen onderweg. „Mag ik uw vervoersbewijs zien meneer?” Na even zoeken blijkt hij geen kaartje te hebben maar dat lijkt hem niet te deren en hij zegt: „Dan koop ik er toch een bij u.” Dat kan wel, zegt Bert, maar dan kost het vijftig euro extra. Geen probleem volgens meneer, en hij tovert vrolijk een handvol kleingeld uit zijn zak. Meer dan zeven euro zal het niet zijn. „Ik heb genoeg, kijk maar!”

Hier is iets niet in de haak, denkt Bert. Hij gaat controlevragen stellen. Waar gaat de reis naartoe? „Naar hoofdstad, twee steden links van Nijmegen.” Waar komt meneer vandaan? „Uit de grote stad.” Amsterdam misschien? „Ja, zo heet ‘ie!” Er volgt een wat verward verhaal en gaandeweg vraagt Bert hem of hij die ochtend misschien wél een vervoersbewijs had, waarop de man een enkeltje Maastricht – Brussel Zuid tevoorschijn haalt. „Komt u uit Maastricht?”, vraagt Bert en meneer reageert opgelucht. „Ja dat is het. Hoofdstad.”

Amerikaans paspoort

De man klopt op zijn zak en vertelt Bert dat hij een Amerikaans paspoort heeft. Hij was piloot en had daar jaren gewoond, maar op latere leeftijd keerde hij toch weer terug naar Nederland, waar hij vandaan kwam. „Ik ben nu eind veertig, dan weet je het allemaal niet meer zo.” Dat hij die ochtend in de verkeerde trein is gestapt vanaf Maastricht had de lieve, correcte man ook niet door. Een feit waar Bert tot op de dag van vandaag dankbaar voor is, stel je voor dat hij naar Brussel was gereisd.

De hoofdconducteur neemt contact op met zijn collega’s van service en veiligheid, die de man netjes opvangen op Rotterdam centraal station. Een briefje in het paspoort van de meneer wijst op de zorginstelling waaruit hij die ochtend is vertrokken, zonder medeweten van het verzorgend personeel. Zo komt de man weer veilig thuis, later hoort Bert dat hij inderdaad voor de Amerikaanse luchtmacht heeft gevlogen op Korea. Hij zal de ontmoeting nooit meer vergeten.

Volksziekte nummer 1

De oude piloot leed aan dementie. Hoewel er in eerste instantie niets aan de man te zien was, werd het Bert snel duidelijk hij wat hulp kon gebruiken. In Nederland van A naar B reizen met het openbaar vervoer kan best een uitdaging zijn, veel handelingen, veel onthouden. Wat als dan ook je geheugen je in de steek laat?

Momenteel lijden 280.000 mensen in Nederland aan dementie, tegen 2040 zijn dat er al een half miljoen. Dementie, een verzamelnaam van ruim vijftig ziektes, is daarmee volksziekte nummer één. Een op de vijf Nederlanders krijgt het, vrijwel iedereen krijgt ermee te maken.

Mobiel blijven

Bedenk je een simpel ritje Utrecht – Amsterdam. Eerst op weg naar de halte op de hoek van de straat: de bus in, inchecken – gaat de bus de juiste kant op? Eenmaal bij het station, uitgecheckt in de bus? Dan de roltrap op, richting de poortjes. OV-chipkaart over de scanner; verrek, twee piepjes, niet genoeg saldo. Opladen maar dus, wat was de pincode?

Juist voor mensen met (beginnende) dementie is het belangrijk om mobiel te blijven, mensen te zien en eropuit te kunnen. Op die manier blijven zij zo lang mogelijk deel van de samenleving. Onderzoek van Alzheimer Nederland in 2015 wees uit dat reizen met het ov door mensen met dementie al snel als onmogelijk wordt gezien.

Bewustwordingscampagne

Om dit tij te keren start vandaag de campagne ‘GOED omgaan met dementie in het openbaar vervoer’. De bewustwordingscampagne heeft als doel om signalen van het ziektebeeld beter te herkennen en hier adequaat op te reageren. Het is belangrijk om iemand die verdwaald is gerust te stellen, maak oogcontact en denk even met die persoon mee.

De aftrap hiervan is op maandagochtend om 9.30 uur op Utrecht Centraal. Minister Hugo de Jonge van VWS en NS-topman Roger van Boxtel nemen het woord en van 10.00 tot 16.00 is iedereen welkom in de stationshal voor een kennischeck. De actie richt zich zowel op personeel als op reizigers in het OV en is een samenwerking tussen het ministerie van VWS, Samen dementievriendelijk en vervoerders NS en Connexxion.