Sarah Sitanala Nieuws 6 sep 2019, 20:04

Leestijd: 4 minuten

‘Mugabe was een complexe man’

De oud-president van Zimbabwe, Robert Mugabe is op 95-jarige leeftijd overleden. Dat heeft zijn familie gemeld. Mugabe was al geruime tijd ziek. 

Mugabe overleed in Singapore. Hij ging daar de afgelopen jaren geregeld naartoe voor medische behandelingen.

Van 1980 tot november 2017 was Mugabe de regeringsleider van de Republiek Zimbabwe. Door de jaren heen is er veel over hem gezegd en geschreven. „Het is niet makkelijk om iets simpels over Mugabe te zeggen, hij was een complexe man”, zegt Afrika-kenner en historicus Jan-Bart Gewald. Vijf vragen.

1. Wie was Robert Mugabe?

Mugabe werd op 21 februari 1924 geboren in wat toen nog Zuid-Rhodesië heette. „Zijn jeugd was heel belangrijk”, vertelt Gewald. „Hij ging naar een katholieke missieschool. Hij leerde daar in zichzelf geloven, met uiteindelijke resultaat dat Mugabe door het leven ging met de instelling: wat ik doe is goed, als jij het niet met mij eens bent, maakt dat jou slecht.”

2. Wie hebben Mugabe gevormd tot de persoon die hij was?

De jaren tussen 1955 en 1958 bracht Mugabe in Ghana door. Daar ontmoette hij de Ghanese Sally Hayfron, met wie hij trouwde. Hayfron overleed in 1992. Met zijn tweede vrouw, de 41 jaar jongere Grace kreeg hij drie kinderen. „Twee voor hun huwelijk en één daarna”, vertelt Gewald.

Grace kreeg de bijnaam Gucci Grace, omdat zij nogal van winkelen hield. Nadat ze in Europa niet meer welkom was (door de corruptie en machtsmisbruik in het land), verplaatste zij zich naar Singapore. „Daar kon ze zich tot aan de dood van haar man tegoed doen aan alles wat daar maar te krijgen was.”

Ook zijn kinderen hielden er een luxe leventje op na. „In 2017 twitterde zijn zoon een foto van een Breitling-horloge waar hij dure champagne overheen goot met de tekst: ‘Dit is wat je doet als je vader president is’.”

Corruptie en machtsmisbruik waren aan de orde van de dag. „Ook Grace werd daar meer dan eens van verdacht. In 2015 zorgde zij ervoor dat zij een phd kreeg van de universiteit van Zimbabwe. Naderhand was nergens een dissertatie te bekennen.”

3. Hoe was Mugabe als president?

Zoals gezegd werd tegenspraak door een jongere Mugabe niet geduld, die lijn zette hij door toen hij eenmaal aan de macht was. „Midden jaren negentig werd de situatie in Zimbabwe steeds grimmiger”, laat Gewald weten. „Men dacht dat het te maken had met de dood van zijn eerste vrouw, maar in werkelijkheid werden in 1982, twee jaar na de onafhankelijkheid, ook al ongeveer 20.000 Zimbabwese burgers gedood.”

In 2008 verloor Mugabe de presidentsverkiezingen. „Hij zette het leger in en gaf ze de opdracht iedereen aan de kant te werken die hem in de weg zat. Uiteindelijk gaf de oppositie toe.” Het duurde vervolgens nog negen jaar tot Mugabe werd afgezet, in november 2017 door de huidige president en een deel van de legerleiding.

Hoe het zo lang heeft kunnen duren? „Mugabe regeerde naar voorbeeld van Noord-Korea. Beide landen hebben daarom ook een goede band met elkaar. De regeringspartij en het leger waren hetzelfde. Alles in het land kon kapot zijn, het leger was altijd in perfecte staat. Je had dus de mogelijkheid om te demonstreren, maar je wist zeker dat je zou worden opgepakt of erger”, zegt Gewald. Zijn afzetting werd grootst gevierd en de ontlading in heel het land was groot.

4. Wat maakte Mugabe bijzonder?

Vanaf 1964 zat Mugabe tien jaar gevangen in een Rhodesische gevangenis. Na zijn vrijlating vocht hij voor de onafhankelijkheid. In 1980 werd Zimbabwe een republiek binnen het Britse Gemenebest en Mugabe werd premier. Sinds 1987 bekleedde hij de functie van president.

Een absoluut hoogtepunt van Mugabe was volgens Gewald het uitroepen van de onafhankelijkheid van Zimbabwe. „Het was een lange en moeilijke strijd.” Daar staat ook weer een absoluut dieptepunt tegenover: de afzetting door zijn eigen leger.

„Mugabe was geen domme man. Hij heeft zeven studies gevolgd en afgerond.” Daarnaast bleek hij een perfecte Brit te zijn. Volgens Gewald „Britser dan de meeste Britten.” Hij had een Degree in English Literature, hield van cricket en sprak perfect Engels. „Hij was een echte intellectueel en genoot van zijn afternoon tea.” Een gevolg van zijn opvoeding.

Het blanke racisme zorgde ervoor dat hij uiteindelijk radicaliseerde. „Hoe slim ook, hij bleef zwart. Hij zat een gevangenisstraf uit zonder dat er een aanklacht tegen hem was ingediend en mocht terwijl hij gevangenzat de begrafenis van zijn driejarige zoontje niet bijwonen. Dat leidt er toe dat mensen bitter worden.”

5. Hoe gaat Mugabe de geschiedenis in?

„De mensen in Zimbabwe zijn er niet rouwig om dat hij dood is, maar in de rest van Afrika wordt hij gezien als groot staatshoofd en geniet hij veel respect” vertelt Gewald. Dit tot groot onbegrip van de Zimbabwanen. „Zij zeggen: ‘Jullie hebben nooit onder hem hoeven leven’. Zimbabwanen denken dat als hij tien jaar na de onafhankelijkheid was overleden, hij ook door de eigen bevolking gerespecteerd zou worden.”