Tim van der Steen Nieuws 27 jul 2019, 03:59

Leestijd: 7 minuten

KNRM; de Reddende rebellen op Hollandse wateren

Met de zomerhitte zoeken we massaal verkoeling op het water. Dat is niet enkel gezellig, de Koninklijke Nederlandse Redding Maatschappij krijgt het al jaren steeds drukker.

Op de rivieren, plassen en meren van Nederland strijdt een vrijgevochten groep waterratten al sinds 1824 voor onze nautische veiligheid, en daar weten we nauwelijks iets van af.

Of we er klaar voor zijn, vraagt stuurman Mathew Franssen (22) voor hij de gashendel opendraait. Al snel scheren we met dertig knopen over het vlakke IJsselmeer bij Enkhuizen. Voor de kost is hij lichttechnicus, maar als zijn pieper gaat, laat hij alles vallen om binnen tien minuten uit te kunnen varen. Het is een prachtige zomeravond en rustig op het water, te rustig zelfs als we het Mathew vragen. „Liever windkracht zes, dan is het tenminste spannend varen.”

Vrijwilligers

Iedere woensdagavond komen de vrijwilligers van de Koninklijke Nederlandse Redding Maatschappij (KNRM) samen. Voor oefeningen, onderhoud aan de boten en ook voor teambuilding. „We zijn ook vrienden geworden. Als er iemand verhuist dan helpt de hele ploeg mee.” Af en toe is er een teamuitje. Je weet niet wanneer de pieper gaat, dus nooit verder dan tien minuten van het boothuis en er blijven minstens zes mensen nuchter.

Veel vrijwilligers bij de KNRM komen uit de nautische wereld. Binnen het team in Enkhuizen vinden we onder meer een oud-schipper, een binnenvaartkapitein, een scheepstimmerman maar net zo goed een tandarts en student verpleegkunde. Stuk voor stuk hartelijk, en niemand is op zijn mondje gevallen.

Op eigen kracht

De KNRM draait op donaties. Erfenissen en giften. Mogelijk wil de overheid best subsidiëren, maar daar hebben de gepassioneerde vrijwilligers geen trek in. „Straks hebben we allemaal regeltjes aan onze broek en moet je eerst een formuliertje invullen voor je iemand uit het water vist”, grijnst Johan Greiner (47), als schipper heeft hij de leiding over de bemanning van het reddingstation in Enkhuizen. Nee, dan doen ze het liever op eigen kracht.

Terwijl de meteorologen aan hun beeldscherm gekluisterd zitten en meerdere warmterecords zijn gebroken – in het Brabantse Gilze-Rijen ging het vorige hitte-hoogtepunt uit 1944 aan diggelen, het nieuwe record hield nog geen dag stand – was de rest van Nederland vooral op zoek naar verkoeling. Maar dat brengt ook de nodige risico’s met zich mee.

Meer incidenten

De KNRM heeft het er behoorlijk druk mee; die rukken steeds vaker uit. In 2017 voerden zij zo’n 2100 acties uit, in 2018 waren dat er 2500 en dat getal lijken we dit jaar wel te evenaren. Ter vergelijking: in 2001 waren dat er nog zo’n 1500 en die stijging is redelijk lineair gegaan. Het team in Enkhuizen voert al ruime tijd zo’n honderd acties per jaar uit, dat er in de buurt inmiddels twee vestigingen bij zijn gekomen heeft daar niets aan veranderd.

Onder die grote getallen vallen alle acties, dus niet alleen de zware incidenten. Ook het oppikken van dieren in nood, vervoer van gewonde mensen vanaf het strand en vastgelopen zeilbootjes zitten hier bijvoorbeeld bij. Dat neemt niet weg dat er een stijgende lijn zichtbaar is, dit heeft veel te doen met veranderende trends op het water. Hoe houden we het dan een beetje veilig op de plassen?

Bootje huren

Normaal zaten de pieken in de weekenden, maar incidenten zijn volgens de KNRM nooit te voorspellen. Woordvoerder Kees Brinkman: „Dat zag je ook afgelopen week. Zeker omdat er slachtoffers te betreuren zijn sprongen twee ongevallen er extra uit.” Bij bootongevallen de afgelopen week kwamen een vijftienjarig meisje en een 51-jarige vrouw om het leven.

Vergeleken met het wegverkeer vallen de incidenten op het water in het niet, maar de stijging is wel een indicator om meer voorlichting te geven. Het is ook een ander soort drukte tegenwoordig, dat heeft er ook mee te maken dat de watersport nogal verandert.

Slok op aan boord

Vroeger hadden meer mensen zelf een boot, daar gingen zij ook langer mee op vakantie. Tegenwoordig zijn veel van die boten verkocht en huren mensen vooral een vaartuig op een mooie zomerse dag. Dat levert dan weer de nodige complicaties op: de pieken liggen anders (mooie dag betekent extra druk op het water), de gemiddelde kapitein is minder ervaren en vaart bovendien op een boot die hij of zij niet goed kent.

Regels op het water

Van de regels die op het water gelden is mogelijk niet iedereen even goed op de hoogte. Net als in het wegverkeer zijn ook beschonken kapiteins strafbaar, op het water geldt dezelfde norm van 0,5 promille. Daarbij zijn er gelukkig wel minder ongelukken door varen onder invloed dan op de weg, maar de risico’s zijn er zeker. Dat geldt overigens ook voor de andere opvarenden. Met een slok op zijn zij ook eerder geneigd om te gaan zwemmen of op een onverstandige plek van boord te springen.

Van een noodklok is voorlopig overigens nog geen sprake, het aantal dodelijke slachtoffers is ook nog steeds gering. „Dat aantal willen we natuurlijk minimaal houden”, zegt Brinkman. Steeds meer organisaties doen dan ook aan voorlichting en het geven van tips, dat gaat van vaarroutes tot het gebruik van reddingsvesten.

Knelpunten onderweg

Veel problemen op het water ontstaan door een slechte voorbereiding. De KNRM probeert hier onder meer met voorlichting en een app verandering in te brengen. Hierbij richten zij zich vooral op de groepen waarvoor zij het meest in actie moeten komen. Vaak zijn dit zeilers, duikers of kitesurfers.

Brinkman: „Voor vertrek is het goed om een vaarplan op te stellen. Waar wil je heen, waar zitten de knelpunten? Veel problemen kunnen worden voorkomen met een goede voorbereiding.” Gaat het uiteindelijk toch mis? Dan kan je met de app om assistentie vragen.

Levensgevaarlijk

Navigeren blijkt voor veel mensen een probleem. Die kijken op Google Maps en varen in een rechte lijn op hun doel af, zonder rekening te houden met zandbanken bijvoorbeeld. Veel meldingen zijn dan ook voor vastgelopen boten. Of er wordt in Buienradar gekeken wat het weer gaat doen, zonder naar de wolken te kijken. Als je dan aan de andere kant van het meer zit en het weer slaat om, dan zit je ook met de gebakken peren. Die boot moet toch terug naar de verhuurder. In principe vaart de KNRM uit bij iedere melding, zonder oordeel. Zit iemand in de problemen, dan wordt diegene ook geholpen.

Bregje Willems (36) komt uit een zeilfamilie en draait al een jaar of vijf mee met het team in Enkhuizen. Ze herinnert zich wel een kenmerkende actie. „Het was ongelooflijk noodweer en de pieper ging dus voeren we uit.” Onderweg passeerde de reddingsboot twee oude mannen in zuidwester, op een botter met van die houten roeispanen. Die waren van plan te gaan vissen, net als vroeger. „Ze hadden geen licht aan boord, niet eens zo’n schommelende kaars; levensgevaarlijk.”

Dat was niet de boot waarvoor de melding binnen was gekomen dus voer de KNRM door. Wel met het idee dat zij hier op de terugweg even moesten checken hoe het ging. Ja hoor: ook in de problemen. „Ze hadden mazzel dat we toevallig langs kwamen dus en hen hadden gezien. Die mannen hadden ook echt beter moeten weten, dat hebben wij hen eenmaal aan wal ook wel even duidelijk gemaakt.”

Altijd mensen nodig

De KNRM kan altijd goede vrijwilligers gebruiken, maar niet iedereen is welkom. Voor cowboys die vooral wat willen varen is geen plaats. Alle technische vaardigheden zijn te leren, zegt oud-schipper Ed Koopman (57). „Maar of je binnen de groep past niet.” Daarom komen nieuwe krachten eerst drie maanden op proef voordat zij bij de club mogen. In die tijd kunnen zij zelf aanvoelen of het iets voor hen is, maar kan de groep ook aftasten of de nieuweling uit het juiste hout gesneden is.

De wintermaanden worden gebruikt om kennis bij te spijkeren met cursussen, van vaarbewijs tot EHBO-diploma. In de zomermaanden zijn er veel meer acties dus is daar geen tijd voor. Voordat iemand volwaardig lid is en alle stof beheerst ben je zo een paar jaar verder.

Voor het geld hoef je het absoluut niet te doen, de onkostenvergoeding van 1,50 per uur is natuurlijk verwaarloosbaar. Bovendien moet het aansluiten bij je werk, je baas moet het tenslotte maar goed vinden dat je plotseling de deur achter je dichttrekt omdat de pieper afgaat. Daar hoef je als winkelier of in de horeca niet mee aan te komen.