Cerise van Vliet Nieuws 5 jul 2019, 14:14

Leestijd: 4 minuten

Geen rijbewijs door taalbarrière

Uit angst je vertrouwde haven ontvluchten, naar Nederland komen, willen inburgeren en vastlopen op één van de laatste stappen: je rijbewijs. Frustrerend, merkt de 42-jarige Norbu. Hij vluchtte zeven jaar geleden uit Tibet, om aan de onderdrukking van China te ontsnappen.

Inmiddels is hij genaturaliseerd en daardoor officieel Nederlander, heeft hij werk en spreekt hij elke dag een beetje beter Nederlands. Maar zijn rijbewijs halen? Dat zit er niet in. Hoe graag hij ook zou willen.

Nu hij met het lekkere weer scooters voorbij ziet gaan, verlangt hij ernaar ook auto of scooter te mogen rijden. Maar dat gaat niet. Want zijn Nederlands is nog niet goed genoeg om binnen de tijd die je voor je theorie-examen krijgt de vraag te begrijpen en beantwoorden.

Tolkenterreur

Dat is een probleem voor meer mensen die de Nederlandse taal niet beheersen. Daar heeft het Centraal Bureau voor de Rijvaardigheid (CBR) dan ook een oplossing voor: examen doen met een tolk. Die je zelf moet regelen. Via Tolkennet. En daar zit het probleem: Tolkennet heeft voor 31 verschillende talen tolken in huis. Van Koerdisch tot Urdu, maar geen Tibetaans – een taal die wereldwijd voor zo’n zes miljoen mensen de moedertaal is.

En daardoor loopt de Tibetaan vast. Inmiddels kent hij in Nederland wel tolken die zijn taal en de onze spreken, maar die worden door het CBR niet erkend. Eén van de mensen die Tibetaans en Nederlands spreekt, werkt voor het Tolk- en Vertaalcentrum Nederland (TVCN). Een organisatie waar uitsluitend gekwalificeerde tolken werken.

Fraude voorkomen

Toch mogen die niet aanwezig zijn bij het theorie-examen, omdat het CBR alleen samenwerkt met Tolkennet. Dat doen ze om fraude te voorkomen. „Tot 2011 was het toegestaan om eigen tolken mee te nemen”, vertelt een woordvoerder. „Vanuit fraudepreventie-overwegingen is besloten om uitsluitend nog te werken met tolken die in het WBTV-register (Wet Beëdigde Tolken en Vertalers, red.) ingeschreven staan. Daarom is het CBR een samenwerking aangegaan met Tolkennet. Tolkennet screent de tolken op verbanden met de rijschoolwereld en verzorgen een opleiding voor specifieke verkeerstermen die in het examen voorkomen.”

Het CBR zag dat tolken die niet beëdigd waren nog wel eens stiekem hielpen door bijvoorbeeld dingen voor te zeggen. In ‘tolkenland’ zijn sommige meertaligen echter wel gekwalificeerd, ze hebben een diploma, maar ze hebben geen eed afgelegd voor de rechtbank. Dan zijn ze niet beëdigd.

Het Tolk- en Vertaalcentrum Nederland (TVCN) laat weten in tegenstelling tot Tolkennet wel een Tibetaans sprekende tolk in dienst te hebben. Deze is gekwalificeerd, maar niet beëdigd en mag daarom niet mee naar het examen.

Veel meer talen

Tibetaans is overigens lang niet de enige taal die je niet terugvindt via Tolkennet. Ook als je bijvoorbeeld alleen Kroatisch, Tsjechisch, Sloveens, Noors, Deens of Fins spreekt, hoef je niet aan te kloppen.

Stichting Tibet Support Groep Nederland, een stichting die Tibetanen in Nederland bijstaat, zijn er rond de duizend Tibetanen met een verblijfsvergunning in Nederland. Zij herkennen het probleem van Norbu. „Deze groep loopt met inburgeren tegen veel problemen aan omdat er (te) weinig tolken zijn", aldus de organisatie.

„We merken aan het aantal vragen die we van gemeentes en vluchtelingenwerk krijgen dat er veel behoefte is aan meer mensen die Tibetaans én Nederlands spreken."

Meer tijd

Volgens het CBR huist de oplossing in meer tijd voor het examen: „Het CBR biedt theorie-examens aan in Nederlands en Engels. Het is ook mogelijk om deze examens te doen met extra tijd en geluid.”

Norbu blijft ondertussen keurig oefenen met borden en verkeersregels. Hij houdt zijn kennis up to date tot er wel een beëdigde tolk voor hem is. Daarna neemt hij een paar lessen en haalt hij de praktijk naar eigen verwachting met vlag en wimpel, want autorijden deed hij in Tibet al zeven jaar.

Ondanks de strubbelingen in Nederland wil Norbu niet terug naar Tibet. Eigenlijk kan dat ook gewoon niet. Tibetanen die vluchten en terug proberen te komen, worden volgens mensenrechtenorganisaties ‘met speciale aandacht gevolgd’ door China. Norbu zou daarmee niet alleen zichzelf, maar ook zijn familie in gevaar brengen. Zijn achternaam wordt om dezelfde reden ook niet genoemd in dit artikel.