Tim van der Steen Nieuws 4 jul 2019, 03:57

Leestijd: 5 minuten

Afval scheiden: supergoed, maar je doet het fout

Gebroken wijnglazen in de glasbak en vettige pizzadozen die een lading papier verzieken. We doen ons best om ons huisvuil fatsoenlijk te scheiden maar bakken er blijkbaar niets van.

„Zit er een bonnetje tussen het oud papier? Dan wordt de hele lading afgekeurd”, verkondigt iemand stellig op een familieverjaardag. Klinkt als een sterk verhaal, maar heeft toch een kern van waarheid. Zo horen we er wel meer, dus zet Metro wat feiten en fabels op een rijtje.

Die vette pizzadoos waarin jouw avondeten werd bezorgd, kan de papierverzameling zomaar richting de verbrander sturen. Een gebroken wijnglas hoort niet in de glasbak maar bij het grofvuil. Metalen blikjes mogen in dezelfde zak als het oude plastic, maar de kapotte kunststof speelgoedauto van je zoontje dan weer niet. Hoe goedbedoeld ook: er gaat veel mis met afvalscheiding, het is dan ook een behoorlijk oerwoud geworden.

Heeft het zin?

„De mensen thuis zijn heel lief, maar weten eigenlijk niet zo goed waar ze mee bezig zijn”, zegt Peter Rem, hoogleraar resources en recycling aan de Technische Universiteit Delft. Volgens hem zit het probleem in dat we best het vage idee hebben dat recycling goed is, maar zonder duidelijk beeld waarom.

Als het allemaal zo ingewikkeld is, kan je je afvragen of het scheiden van huisvuil wel nut heeft. Absoluut. Afval is geld waard. Er zitten veel grondstoffen in die we opnieuw kunnen gebruiken: kunststoffen, glas, metaal, papier, et cetera. Als materialen worden hergebruikt, hoeven er geen nieuwe grondstoffen gewonnen te worden. Het omsmelten van aluminium bijvoorbeeld kost twintig keer minder energie dan het winnen ervan.

Rem somt hierbij drie redenen op die afvalscheiding zinvol maken. Het is ten eerste minder belastend voor het milieu doordat er minder grondstoffen gewonnen hoeven te worden. Die nieuwe grondstoffen kosten natuurlijk geld, dus recyclen is ook financieel aantrekkelijk. Tot slot maakt recyclen je strategisch minder afhankelijk van andere landen, handig als grondstoffen uit gebieden moeten komen waar we geen hele goede relaties mee hebben. „Recyclen betaalt overigens pas echt uit als dingen worden hergebruikt. Een auto wordt weer een auto, een shampoofles weer een shampoofles. Anders heb je alsnog steeds nieuwe materialen nodig.”

Alles op dezelfde hoop

Daar sta jij (of je ouders) dan in de periferie, met je goede gedrag en minstens drie aparte kliko’s in de tuin het huisvuil netjes uit te splitsen. En dat terwijl in de stad alles maar in dezelfde vuilniszakken wordt gegooid. Herkenbaar? Je bent niet de enige. Het brengt ons bij een van de grootste en meest hardnekkige fabels: uiteindelijk komt alles op dezelfde hoop terecht.

Zo’n tien jaar geleden werd, zeker in de grote steden, het grootste deel van het afval verbrand. De warmte werd gebruikt en de wat grotere metaalresten werden uit de as gevist om te recyclen. Inmiddels zijn de technieken wat verder gevorderd. Rem: „Er zijn twee soorten bedrijven die met afval aan de haal gaan. De eerste verhandelen het afval, die vinden het prettig als huishoudens het in zo veel mogelijk soorten uitsplitsen. Andere bedrijven recyclen het. Die hebben sorteerinstallaties die het afval uitsplitsen, vaak beter dan de huishoudens zelf.”

Handen in het haar

Kleine dorpjes hebben vaak geen enorme sorteerinstallatie, die zijn er in ons land ook nog niet zo lang. Er staan er nu vier in Nederland, de oudste is een jaar of vijf en de jongste ging ongeveer een jaar geleden in Amsterdam in gebruik. „Voor die tijd zaten steden met de handen in het haar”, zegt Rem. „Mensen in steden hebben vaak een wat kleiner woonoppervlak, het leven is er ook wat heftiger. Er is dus minder tijd en ruimte om te splitsen.”

Bron- of nascheiding

In veel grotere steden wordt nu gekozen voor nascheiden. In Utrecht loopt inmiddels een pilot in de gebieden met hoogbouw. Hier wordt gekeken hoe de resultaten van bron- en nascheiding zich verhouden. Gerhard Schoonvelde is daar beleidsadviseur grondstoffen, de meeste fabeltjes heeft hij wel langs horen komen. Hoe zit het dan met die bonnetjes bij het oud papier? „Verwerkers hebben dat liever niet natuurlijk, vanwege de speciale coating die erop zit, maar één bonnetje zorgt er niet voor dat een hele lading wordt afgekeurd. Dat zit altijd in de marge. Dan moet niet iedereen spontaan zijn bonnetjes weer bij het papier gaan gooien natuurlijk.”

Die nieuwe manier van afvalverwerking levert wel weer nieuwe misverstanden op. Schoonvelde: „Nascheiding betekent niet dat er aan de bron niets meer gesplitst hoeft te worden.” Eigenlijk kunnen alleen plastic, drankenkartons en metalen er via nascheiding uit worden gehaald. Als er bijvoorbeeld kunststof bij het groente-, fruit- en tuinafval zit, kan het niet worden verwerkt. De plasticdeeltjes zorgen er in dat geval voor dat het niet meer als compost mag worden gebruikt in de tuinbouw. Ook papier of textiel raken als deze vermengd worden bij het restafval zo vervuild dat ze via nascheiding niet meer goed kunnen worden hergebruikt.

Doolhof

Met al die verschillende producten is het een aardig doolhof geworden. Als je het echt niet meer weet, kan je gelukkig opzoeken waar jouw waardevolle troep naartoe mag. Milieu Centraal heeft hier zelfs een app voor gebouwd.

Wist je bijvoorbeeld dat een ovenschaal of wijnglas niet in de glasbak mag? „In algemene zin kan veel glas bij elkaar, als het maar ’verpakkingsglas’ is. Een ovenschaal is thermisch glas, dat heeft een veel hogere smelttemperatuur. Als daar te veel van in een batch zit, wordt die verontreinigd. In de praktijk gebeurt het weinig, omdat de opening van de glasbak expres zo klein is, dat een ovenschaal daar niet doorheen past.”